Διάβασε, παρακαλώ, αυτό το απόσπασμα.
Δεν περιγράφει την κατάστασή μας με ακρίβεια; Νομίζω πως ναι. Διάβασε τώρα κι αυτό το απόσπασμα από το ίδιο κείμενο:
Ποιος γράφει αυτές τις κάπως αυτονόητες και πάντως έγκυρες διαπιστώσεις για την Ελληνική κυβέρνηση και τη δημόσια διοίκηση; Ένας κύριος Πολ Πόρτερ, πρώην απεσταλμένος της Αμερικανικής Προεδρίας στην Ελλάδα. Τα έγραψε όλα αυτά σε ένα άρθρο του στο περιοδικό Collier’s με τίτλο “Wanted: A Miracle For Greece“.
Τα έγραψε όλα αυτά το Σεπτέμβρη του 1947.
Πριν από λίγες εβδομάδες ο καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Yale Στάθης Καλύβας (που μου έστειλε το συγκεκριμένο άρθρο), μίλησε σε ένα συνέδριο στην Ιταλία για την Ελλάδα. Με αφορμή αυτή την ομιλία, έγραψε στην Καθημερινή:
…δεν είναι η πρώτη φορά που ολόκληρος ο κόσμος παρακολουθεί μια παταγώδη ελληνική αποτυχία. Η στρατιωτική αποτυχία της ελληνικής επανάστασης αντιμετωπίστηκε ως το πιθανά άδοξο τέλος της ρομαντικής προσπάθειας να αναγεννηθεί ο ελληνισμός στο λίκνο όπου γεννήθηκε. Πιο πρόσφατα, η Μικρασιατική Καταστροφή και το δράμα των προσφύγων έφερε στην επιφάνεια μια τεράστια ανθρωπιστική καταστροφή, που συγκέντρωσε την παγκόσμια προσοχή. Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος αντιμετωπίστηκε ως το πιο δύσκολο τεστ μιας Δύσης που βρισκόταν στο κατώφλι του Ψυχρού Πολέμου. Το πραξικόπημα του 1967 ήταν για πολλούς μια απίστευτη αναβίωση της πολιτικής των τανκς σε μια ήπειρο απ’ όπου είχε εξοβελιστεί με μεγάλο κόπο και κόστος.
Κι αυτό είναι ένα θέμα συναρπαστικό κατά τη γνώμη μου. Η οικονομική καταστροφή που ζούμε δεν είναι η πρώτη Ελληνική καταστροφή, ούτε καν η πρώτη στο είδος της. Τα τελευταία 200 χρόνια η Ελλάδα έχει περάσει τουλάχιστον έξι αντίστοιχες, σε σχεδόν τακτά χρονικά διαστήματα. Πτωχεύουμε κατά συρροήν. Όποτε πέφτουμε συνερχόμαστε, επιστρέφουμε, αλλά ό,τι συνθήκες κι αν βρούμε, ό,τι κι αν μας συμβεί, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο καταφέρνουμε να ξανακαταστραφούμε, και μετά ξανά και ξανά. Είμαστε παγιδευμένοι σε έναν αέναο κύκλο περιοδικής κατάρρευσης, στον οποίο τα πάντα επαναλαμβάνονται σχεδόν πανομοιότυπα.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί μοιάζουμε να επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη; Γιατί οι περιγραφές του Ελληνικού κράτους εβδομήντα χρόνια πριν ταιριάζουν γάντι στο Ελληνικό κράτος που έχουμε σήμερα; Τι κάναμε στα εβδομήντα χρόνια που μεσολάβησαν; Δε μάθαμε τίποτα;
Αυτό νομίζω ότι είναι το κλειδί: Δε μαθαίνουμε τίποτα. Δεν ξέρουμε, για παράδειγμα, απολύτως τίποτα για τη μετεμφυλιακή Ελλάδα και για την οικονομία της χώρας αμέσως μετά τη σύσταση του Ελληνικού κράτους και για τις οικονομικές επιπτώσεις της Μικρασιατικής Καταστροφής ή του 1897. Καμία από αυτές τις καταστροφές δεν έχει περάσει στη συλλογική μας μνήμη ως δίδαγμα. Η συλλογική μας μνήμη είναι κάτι ρηχό κι υποτυπώδες, γεμάτη με κρυφά σχολειά και φανταστικούς θριάμβους, αποστειρωμένη, η μνήμη ενός νηπίου. Ίσως γι’ αυτό καταστρεφόμαστε περίπου κάθε 40 χρόνια: Περνάνε μια-δυο γενιές, ξεχνάμε τελείως τα λάθη, και τα ξανακάνουμε.
Βεβαίως, έτσι δεν μπορούμε να γίνουμε κοινωνία. Δεν μπορούμε να πάμε μπροστά.
Θα γυρνάμε για πάντα σε κύκλους, επαναλαμβάνοντας τα ίδια λάθη, έκπληκτοι κι αγανακτισμένοι.
O Πολ Πόρτερ, που ήρθε στην Ελλάδα ως απεσταλμένος του Τρούμαν και τα είδε όλα αυτά και τα έγραψε εξηνταπέντε χρόνια πριν τα ξαναγράψει ο Μάικλ Λιούις, πέθανε το 1975. Καθώς έτρωγε σε ένα εστιατόριο με τη γυναίκα του, ένα κομμάτι σολωμού του κόλλησε στο λαιμό, και πνίγηκε.
UPDATE: Να άλλο ένα σχετικό άρθρο απ’ το 1947, του Τζορτζ Πολκ, στο Βήμα.
Έχω γράψει σχετικά:
Γιατί οι Έλληνες περιφρονούν την αλήθεια
Μήπως η Ελλάδα αξίζει να καταρρεύσει;
Κι οι αγανακτισμένοι φταίνε
Το μίσος, ή γιατί οι Έλληνες δεν είναι φτιαγμένοι για να ζουν μαζί