Δεν ήταν engineer. Δεν έφτιαχνε μηχανήματα. Ούτε designer ήταν. Κανένα από τα προϊόντα που έβγαλε η Apple δεν τα σχεδίασε ή τα κατασκεύασε ο ίδιος. Ο Στίβεν Πολ Τζομπς άλλο πράγμα έκανε:
Ήταν αφεντικό.
Δουλειά του ήταν να έχει πάντα δίκιο.
Τις τελευταίες εβδομάδες πιθανότατα έχεις διαβάσει ποταμούς κειμένων γι’ αυτόν (υπάρχει άλλο ένα σ’ αυτό εδώ το τεύχος), και πια μπορεί να ξέρεις τα βασικά για τη ζωή του και για το έργο του, από το LSD μέχρι τον Apple II και από την κόρη που απαρνήθηκε μέχρι τις αυτοκτονίες στα Κινέζικα εργοστάσια.
Έχουν γραφτεί τόσο πολλά που, και βάσει των πιθανοτήτων μόνο, κάμποσα από αυτά αναπόφευκτα θα ήταν μπούρδες. Επρόκειτο, βλέπεις, για έναν άνθρωπο διάσημο μεν αλλά διάσημο με τρόπο ασαφή. Δεν τραγούδαγε ούτε είχε εκπομπή στην τηλεόραση: Επιχειρηματίας ήταν, και έτσι πάρα πολύ κόσμος που δεν ήξερε ακριβώς τί είδους επιχειρηματίας ήταν, την επαύριο του θανάτου του εξεπλάγην από τις αντιδράσεις στα media, τα mainstream και τα social, και αντέδρασε λέγοντας και γράφοντας βλακείες μνημειώδεις.
Στην περίπτωση του Στιβ Τζομπς το θέμα της αξιολόγησης της σημασίας του για την ανθρωπότητα είναι αρκετά σημαντικό, και γι’ αυτό το θέμα έχουν γραφτεί πολλά τις τελευταίες μέρες. Είναι σημαντικό, γιατί ο Στιβ Τζομπς είναι από της μεγάλους εκείνης της γενιάς των ‘70s, των πρωτοπόρων της αγοράς τεχνολογίας που τις επόμενες δεκαετίες θα άλλαζε το πρόσωπο της ανθρωπότητας με τρόπους που δεν είναι όλοι ακόμα πάρα πολύ εμφανείς αλλά που είναι θεμελιώδεις και κρίσιμοι. Και ήταν ο πρώτος από αυτούς που φεύγει, και ταυτόχρονα ο σημαντικότερος.
Ας δούμε λοιπόν λίγο αναλυτικά τη σημασία του μέσα από τις αντιρρήσεις και τις αντιδράσεις αυτών που δεν ξέρουν πολύ καλά ποιος ήταν και τί ακριβώς έκανε.
1. Όποιος και να ήταν, υπερβάλλετε. Πώς κάνετε έτσι;
Αυτή είναι μια πολύ σωστή παρατήρηση. Φυσικά είναι υπερβολικές οι αντιδράσεις, και βαρύγδουπα τα σχόλια: Είναι μια φυσιολογική ανάγκη, αυτή, η ηρωοποίηση φυσιογνωμιών που, στην πραγματικότητα, ήταν άνθρωποι με αδυναμίες (και οι αδυναμίες του Τζομπς είναι πολλές και καλά καταγεγραμμένες) όταν πεθαίνουν τραγικά, ξαφνικά, ή πρόωρα. Ο Στιβ Τζομπς ήταν 56 χρονών και, παρά τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε, ήταν πάντα στο προσκήνιο. Οπότε ο θάνατός του είχε μια δόση τραγικότητας μέσα, λίγο μεγαλύτερη από τη συνηθισμένη που έχει κάθε θάνατος.
Οι αντιδράσεις ήταν, πράγματι, υπερβολικές. Το σημαντικότερο ερώτημα όμως είναι άλλο: Είναι άδικες;
(Όχι)
2. Υπάρχουν επιστήμονες που δουλεύουν για να βρουν εμβόλια και φάρμακα, και αυτούς δεν τους κλαίει κανείς.
Ένα αξιωματικό απόφθεγμα: Οι άνθρωποι που λένε ότι ο Στιβ Τζομπς είναι λιγότερο σημαντικός από οποιονδήποτε σύγχρονο επιστήμονα δεν γνωρίζει ή δεν καταλαβαίνει πώς λειτουργεί σήμερα η επιστήμη.
Πάρε για παράδειγμα τον Ράλφ Στάινμαν, ας πούμε. Ο Στάινμαν ήταν καθηγητής ανοσολογίας στο Πανεπιστήμιο Ρόκεφελερ, και πέθανε λίγες μέρες πριν από τον Στιβ Τζομπς, και μόλις τρεις ημέρες πριν ανακοινωθεί ότι κέρδισε το Νόμπελ Ιατρικής για το 2011 (και, άκου να δεις: Είχε κι αυτός καρκίνο στο πάγκρεας). Πιθανότατα δεν το έμαθες, και οπωσδήποτε δεν έγινε κανένας χαμός, δεν πλημμύρισαν τα social media με την είδηση και δεν άφησε κόσμος λουλούδια σε εμπορικά καταστήματα γι’ αυτόν.
Κάποιοι είπαν ότι αυτό ήταν άδικο.
Κάνουν λάθος.
Για τον εξής λόγο:
Κάποτε οι επιστήμονες (καλύτερα: φυσιοδίφες) είχαν στο μυαλό τους ολόκληρη τη γνώση της επιστήμης και την αντιμετώπιζαν ολιστικά. Ο Ισαάκ Νεύτωνας, ας πούμε, στα τέλη του 17ου και τις αρχές του 18ου αιώνα ήταν ταυτόχρονα μαθηματικός, φυσικός, φιλόσοφος (και παραδόξως και επίδοξος αλχημιστής) και στη διάρκεια της ζωής του κατόρθωσε να διατυπώσει το νόμο της παγκόσμιας έλξης, να αποδείξει ότι το ηλιακό φως αποτελείται από επιμέρους χρώματα και να επινοήσει το διαφορικό και τον ολοκληρωτικό λογισμό. Ένας άνθρωπος δηλαδή μπόρεσε να παράξει μόνος του τόση επιστημονική γνώση που άλλαξε για πάντα τον τρόπο που η ανθρωπότητα έβλεπε τον εαυτό της. Κανένας Στιβ Τζομπς και κανένας σύγχρονος άνθρωπος δεν μπορεί να φτάσει ένα τέτοιο επίτευγμα σήμερα: Όπως λέει ο οικονομολόγος Τάιλερ Κόουεν στο «The Great Stagnation», όλες οι «εύκολες» μεγάλες ανακαλύψεις έχουν ήδη γίνει. Ήταν σταδιακή η πορεία –και τις τελευταίες δεκαετίες ολοένα και επιταχυνόμενη-, αλλά πλέον η ανθρώπινη γνώση είναι τόση πολλή που απαιτεί από τους σύγχρονους επιστήμονες έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο δουλειάς: Απαιτεί την εξειδίκευση. Κανένας επιστήμονας σήμερα δεν μπορεί μόνος του να κάνει μια ανακάλυψη που θα αλλάξει τον κόσμο, γιατί η γνώση πλέον παράγεται δύσκολα, χρειάζεται πολλή δουλειά, λεπτομερή, εξειδικευμένη, βαρετή και εξαντλητική δουλειά (κι αυτός ήταν ένας από τους λόγους που εγώ εγκατέλειψα τη βιολογία) από πάρα πολλούς καλούς επιστήμονες. Το μποζόνιο του Χιγκς δεν θα το βρει ένας άνθρωπος: 17.000 το ψάχνουνε στο CERN. Το «φάρμακο για τον καρκίνο» δεν μπορεί να το βρεί ένας –είναι πολύ δύσκολο. Δεκάδες χιλιάδες επιστήμονες σε όλο τον κόσμο το ψάχνουν, ο καθένας επικεντρωμένος σε μια απειροελάχιστη –αλλά απαραίτητη- λεπτομέρεια.
Ο Ζυλ Οφμάν, ας πούμε, ένας ανοσολόγος από το CNRS στο Στρασβούργο, ανακάλυψε το 1996 πως δροσόφιλες (μικροσκοπικά μυγάκια) που δεν έχουν ένα γονίδιο που παράγει μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη που λέγεται Toll, πεθαίνουν όταν παθαίνουν βακτηριακές μολύνσεις. Αυτό. Είναι τόσο συγκεκριμένο και ειδικό όσο το διαβάζεις. Δυο χρόνια μετά, ο επιστήμονας Μπρους Μπιούτλερ ανακάλυψε το αντίστοιχο γονίδιο στα ποντίκια. Οι δυο τους, μαζί με το μακαρίτη τον Ραλφ Στάινμαν, που είχε εξηγήσει παλιότερα πώς λειτουργούν τα δενδριτικά κύτταρα στην ενεργοποίηση των Τ-λεμφοκυττάρων του ανοσοποιητικού, μοιράστηκαν το Νόμπελ Ιατρικής φέτος. Αυτά που ανακάλυψαν τρεις κορυφαίοι επιστήμονες ξεχωριστά είναι πολύ σημαντικά, φυσικά, και άνοιξαν νέους δρόμους για την ανοσολογία, αλλά όπως καταλαβαίνεις είναι μόνο ένα λιθαράκι σε ένα τιτάνιο οικοδόμημα γνώσης αχανούς.
Γι’ αυτό η ίδια η φύση της επιστημονικής έρευνας αποκλείει το ενδεχόμενο ένας επιστήμονας σήμερα να έχει μόνος του την επίδραση στην ανθρωπότητα που είχε ο Στιβ Τζομπς.
Γιατί ο Στιβ Τζομπς δεν ήταν επιστήμονας, δούλευε στην αγορά της τεχνολογίας, και αυτή μετρά λίγες δεκαετίες ζωής μόνο. Αν αντιπαραβάλλει κανείς την ιστορία της σε σχέση με την ιστορία ολόκληρης της επιστήμης, διαπιστώνει πως στην τεχνολογία χωράνε ακόμα Νεύτωνες.
3. Ναι αλλά επηρέασε τις ζωές μόνο όσων αγόραζαν τα πανάκριβα προϊόντα του.
Στο πρόσφατο μακροσκελές άρθρο του Στίβεν Λίβαϊ στο Wired, ο συγγραφέας συνοψίζει τα επιτεύγματα του Στιβ Τζομπς ως εξής: «Οι άνθρωποι που μπορούν να διεκδικήσουν την πατρότητα προϊόντων που αλλάζουν τα πάντα σε μια αγορά, που ταυτίζονται με την κουλτούρα της εποχής και γίνονται απαντήσεις σε τηλεπαιχνίδια δεκαετίες αργότερα, είναι ελάχιστοι. Ο Στιβ Τζομπς έφτιαξε έξι τέτοια προϊόντα, κάθε ένα από τα οποία θα ήταν αρκετό για να δικαιολογήσει μια μεγάλη καριέρα. Είναι κατά σειρά: Ο Apple II, ο Macintosh, το κινηματογραφικό στούντιο Pixar, το iPod, το iPhone και το iPad».
Κατά τη γνώμη μου, η παραπάνω πρόταση αδικεί την προσφορά του Στιβ Τζομπς.
Να γιατί:
Πρώτα απ’ όλα, νομίζω ότι οι άνθρωποι υποτιμούν την επίδραση της τεχνολογίας στις ζωές τους εν γένει, και εν μέρει αυτό είναι κατανοητό και αναμενόμενο, γιατί η τεχνολογία σε πολύ μεγάλο βαθμό είναι κάτι το αόρατο. Κάποιος που δεν χρησιμοποιεί πολύ το Ίντερνετ ή δεν έχει υπολογιστή στο σπίτι και περνά τον καιρό του βλέποντας τούρκικα σίριαλ στην τηλεόραση μπορεί να πιστεύει ότι «η τεχνολογία» δεν επηρεάζει και πολύ τη ζωή του.
Ωστόσο, κάθε φορά που πληρώνει με πιστωτική κάρτα ή σηκώνει λεφτά από το ΑΤΜ, ή περνάει από το ταμείο του σούπερ μάρκετ, την τεχνολογία χρησιμοποιεί. Το ότι δεν χρειάζεται να πάρει το μηδέν για να τον ακούσουν στο τηλέφωνο στην τεχνολογία οφείλεται. Το ότι το αυτοκίνητό του, εκτός από όλα τα αόρατα κομπιούτερ, έχει GPS που ανά πάσα στιγμή υπολογίζει την καμπύλωση του χωροχρόνου, τεχνολογία είναι. Και όλοι έχουν στην τσέπη τους κινητά τηλέφωνα και μπορούν να επικοινωνήσουν με οποιονδήποτε από οπουδήποτε. Τεχνολογία είναι κι αυτά.
Ο Στιβ Τζομπς δεν έφτιαξε όλα αυτά, δηλαδή δεν έφτιαξε τίποτα από αυτά. Αλλά αυτά που έφτιαξε έχουν επίδραση πολύ μεγαλύτερη από αυτή που φαντάζεσαι –και σ’ αυτά. Σκέψου, για παράδειγμα, τον οικιακό υπολογιστή.
Το γεγονός ότι υπάρχουν τα Microsoft Windows και είναι απλά και εύχρηστα σε βαθμό που να μπορεί να τα χρησιμοποιήσει κάθε υπάλληλος της τράπεζας και ακόμα και ο Έλληνας δημόσιος υπάλληλος το χρωστάμε σε πολύ μεγάλο βαθμό στον Στιβ Τζομπς. Αυτός μπορεί να μην έφτιαξε τα Windows, μπορεί να μην επινόησε ο ίδιος καν το ευφυές GUI με τα παράθυρα και το mouse (ήταν μια ιδέα που είδε στη Xerox –και την αντέγραψε) αλλά αυτός ήταν ο πρώτος που κατάλαβε τη σημασία της ιδέας και ο πρώτος που την εφάρμοσε σε ένα εμπορικό, πετυχημένο προϊόν (τον Macintosh). Εσύ μπορεί να μην απέκτησες ποτέ υπολογιστή της Apple, αλλά χρησιμοποιείς προϊόντα της δουλειάς της μέσα από ένα ανταγωνιστικό προϊόν που χωρίς αυτήν θα ήταν πολύ πολύ διαφορετικό.
Κι αυτό το μοντέλο επαναλήφθηκε πολλές φορές: Και στα mp3 players (και άρα τον τρόπο με τον οποίο ακούμε πλέον μουσική) και στα smartphones και, πλέον, στις φορητές ταμπλέτες, οι καινοτομίες που ζήτησε, ενέκρινε και επέβαλε ο Στιβ Τζομπς εξαπλώθηκαν στις αγορές και στις τσέπες εκατομμυρίων καταναλωτών, ακόμα και αυτών που δεν κατανάλωναν προϊόντα της Apple. Όπως μου έγραψε κι ένας follower στο Twitter, ακόμα και η εμπορικά αποτυχημένη απόπειρά του με την NeXT επηρέασε τη ζωή σου. Στο CERN χρησιμοποιούσαν NeXT OS. Ο Τιμ Μπέρνερς Λι σε NeXT Cube έγραψε τον κώδικα για το World Wide Web.
Ο παράγοντας που έκανε την επιρροή του μεγαλύτερη από το σύνολο της επιρροής των προϊόντων του ξεχωριστά είναι η ίδια η δομή της αγοράς τεχνολογίας, που είναι μια δομή σχιζοφρενική καθώς εξαρτάται ταυτόχρονα από τη συνεργασία και τον ακραίο ανταγωνισμό: Η αγορά αποτελείται από χιλιάδες εταιρίες που παράγουν εκατοντάδες χιλιάδες προϊόντα, φυσικά και άυλα. Είναι όμως όλα αλληλένδετα: Η μια εταιρία φτιάχνει εξαρτήματα που χρησιμοποιούνται σε προϊόντα άλλων εταιριών, που ανταγωνίζονται άλλες εταιρίες οι οποίες χρησιμοποιούν προγράμματα άλλων εταιριών και όλο αυτό το πλέγμα αλληλεξάρτησης και ανταγωνισμού συνιστά μια οντότητα λίγο-πολύ ενιαία. Σ’ αυτήν, κάθε εταιρία και κάθε CEO έχουν μιαν επιρροή, οι περισσότερες μικρή, κάποιες μεγαλύτερη. Υπάρχουν όμως και κάποιες φυσιογνωμίες που, είτε επειδή ηγούνται πολύ μεγάλων εταιριών (από τις οποίες εξαρτώνται πολλές άλλες και οι οποίες θέτουν τα standards για μεγάλο μέρος της αγοράς), είτε επειδή είναι ασυνήθιστα χαρισματικές ασκούν επιρροή πολύ μεγάλη –ενίοτε και δυσανάλογα μεγάλη. Ο Τζεφ Μπέζος του Amazon είναι ένας τέτοιος. Έφτιαξε μιαν αγορά, το e-shopping (δεν ήταν ο πρώτος, αλλά έγινε ο πιο πετυχημένος), στην οποία η εταιρία του ηγείται και η οποία γέννησε χιλιάδες ανταγωνιστές και μιμητές ανά τον κόσμο. Στη συνέχεια επηρέασε ένα σωρό άλλες αγορές, συγγενικές (κατασκευαστές hardware) ή και ξένες (αγορά βιβλίου, Τύπος, γενικότερο retail). Ο Μπιλ Γκέιτς είναι ένας άλλος τέτοιος. Η τρόικα Μπριν-Πέιτζ-Σμιντ της Google ήταν επίσης, ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ σύντομα θα γίνει. Αλλά από όλους αυτούς, η πιο εμβληματική φιγούρα της τελευταίας 40ετίας ήταν με αρκετά μεγάλη διαφορά ο Στιβ Τζομπς.
Ο Τζομπς έφτιαξε καινούριες αγορές στις οποίες σήμερα εκατομμύρια άνθρωποι δουλεύουν και τεχνολογία παράγεται με τρόπους που παρεισφρύουν σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Δεν μπορείς να λες ότι δεν επηρέασε τη ζωή σου επειδή δεν έχεις iPhone. Κάθε φορά που πας στην τράπεζα επηρεάζει τη ζωή σου. Κάθε φορά που πιάνεις ένα mouse επηρεάζει τη ζωή σου. Η συνεισφορά του στην τεχνολογική υποδομή της ανθρωπότητας σήμερα ήταν καταλυτική, και χωρίς αυτήν η ανθρωπότητα σήμερα δεν θα ήταν αυτό που είναι.
4. ΟΚ, αλλά ήταν ένας επιχειρηματίας. Πώς μπορεί να κλαίει ο κόσμος για έναν επιχειρηματία;
Αυτή φαινομενικά είναι μια σωστή παρατήρηση, αλλά αγνοεί δύο σημαντικά πράγματα: Πρώτον, ότι η αγορά τεχνολογίας διαφέρει ποιοτικά από τις περισσότερες παραδοσιακές αγορές, από την άποψη ότι τα τεχνολογικά προϊόντα προκαλούν μια συναισθηματική ανταπόκριση στον καταναλωτή εντελώς αδιανόητη για άλλα είδη προϊόντων. Το κινητό σου τηλέφωνο ή το κομπιούτερ σου τα βλέπεις διαφορετικά από το φούρνο σου. Ο (μέγας γκατζετάκιας) Νίκος Δήμου μου είχε πει κάποτε: «Αγαπώ μόνο τα τεχνολογικά πράγματα που με προεκτείνουν σαν άνθρωπο. Και το πλυντήριο και το ασανσέρ είναι τεχνολογικά επιτεύγματα, αλλά δεν με συναρπάζουν». Τα gadgets έχουν αυτό το εγγενές χαρακτηριστικό που τα κάνει πιο προσφιλή: Είναι προεκτάσεις του εαυτού μας, και γι’ αυτό τα αντιμετωπίζουμε αλλιώς, και γι’ αυτό οι άνθρωποι που δουλεύουν στην αγορά που τα παράγει ανήκουν σε ένα ιδιότυπο star system εντελώς πρωτόγνωρο στην Ιστορία του καπιταλισμού. Σκέψου μιαν άλλη αγορά που να έχει παγκοσμίως διάσημους CEOs. Ακριβώς.
Και υπάρχει νομίζω και ένας δεύτερος παράγοντας που τον έκανε ασυνήθιστο επιχειρηματία: Η ομορφιά.
Σε μια αγορά (και σε έναν πλανήτη) όπου η αισθητική έχει ένα δευτερεύοντα, επικουρικό ρόλο στη ζωή και την ανθρώπινη δραστηριότητα, ο Τζομπς την πήρε και την έβαλε στον πυρήνα της εμπορικής υπόστασης της εταιρίας του. Την ώρα που όλοι οι επιχειρηματίες προσπαθούσαν να φτιάξουν τα καλύτερα προϊόντα, αυτός προσπαθούσε ταυτόχρονα να φτιάξει και τα πιο όμορφα. Δεν λέω ότι ο κόσμος που άφηνε λουλούδια στα Apple Stores το έκανε συγκινημένος απ’ τις καμπύλες του Macbook του, αλλά με την εμμονή του στην αισθητική τελειότητα ο Στιβ Τζομπς έφτιαξε προϊόντα που δεν ήθελες μόνο να τα χρησιμοποιείς –απολάμβανες τα αγγίζεις και να τα κοιτάς. Τη σημασία αυτού του πράγματος την έγραψε πολύ εύγλωττα ο διευθυντής του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης Γκλεν Λόουρι στο CNN.com:
“H αφοσίωση (του Τζομπς) στη λεπτομέρεια, το σχήμα της οθόνης, ας πούμε, ή την εμφάνιση και τον ήχο του κλικ του πληκτρολογίου, ή το μέγεθος και τη θέση του track pad, ή κάτι τόσο απλό σαν το κουμπί on/off ή το μαγνητικό βύσμα για το καλώδιο του ρεύματος, έθεταν το παράδειγμα, το οποίο οι ανταγωνιστές καλούνταν να φτάσουν».
Δεν ξέρω αν αυτή η πτυχή της δουλειάς του έχει εμπνεύσει την αγορά σε κρίσιμο βαθμό –η αισθητική δεν είναι κάτι που μπορείς να μιμηθείς, δυστυχώς-, αλλά το σίγουρο είναι ότι και γι’ αυτό το λόγο, ακριβώς επειδή έδινε τόση σημασία στην ομορφιά, κανένας ποτέ δεν μπορούσε να δει τον Στιβ Τζομπς σαν έναν απλό επιχειρηματία.
Και έτσι κανένας δεν τον πενθεί ως τέτοιον.
5. OK, αυτά. Εμείς δεν έχουμε κάτι άλλο. Αλλά φαίνεται ότι εσύ έχεις.
Υπάρχει, πράγματι και κάτι άλλο.
Όποιος έχει ζήσει σ’ αυτόν εδώ τον πλανήτη για αρκετά χρόνια έχει διαπιστώσει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι γύρω μας δεν είναι και πολύ σόι. Έτσι προχωρά στη ζωή νιώθωντας μια μόνιμη, υπόγεια δυσφορία και περιφρόνηση απέναντι στο φριχτό και άυλο μέσο όρο μιας απογοητευτικής ανθρωπότητας. Ειναι μια κατάσταση πολύπλοκη και αρκετά επώδυνη.
Τη νιώθω κάθε μέρα.
Πιστεύω ότι ακριβώς γι’ αυτό το λόγο χρειαζόμαστε ανθρώπους που κάνουν πάρα πάρα πολύ καλά αυτό που κάνουν, οτιδήποτε κι αν είναι αυτό. Όχι ως πρότυπα (δεν πιστεύω στην ιδέα των προτύπων), αλλά ως παραδείγματα. Να ξέρουμε ότι υπάρχουν εκεί έξω και κάνουν αυτά που κάνουν πάρα πάρα πολύ καλά, και ενίοτε να απολαμβάνουμε τους καρπούς των κόπων τους.
Γι’ αυτό αυτό θα μου λείψει ο Στιβ Τζομπς, και γι’ αυτό έχω ανάγκη και τους Ρότζερ Φέντερερ και τους Μάικλ Τζόρνταν αυτού το κόσμου, τους Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας και τους Τόμας Πίντσον, ανθρώπους που να σέβομαι και να θαυμάζω, μερικά φωτεινά παραδείγματα, γιατί αλλιώς θα ζω κάθε μέρα με το δηλητήριο μέσα μου, κι αυτό, σε διαβεβαιώ, δεν αντέχεται.
(μια μικρότερη μορφή του άρθρου εκδόθηκε στο τεύχος της 13/10/11 του περιοδικού Down Town)
Διάβασε περισσότερα για τον Στιβ Τζομπς εδώ:
Γιατί φορούσε ζιβάγκο: Ένα απόσπασμα από τη βιογραφία του
10 κείμενα που αξίζει να διαβάσεις γι’ αυτόν
To αναπόφευκτο λυπητερό κείμενο για το θάνατο του Στιβ Τζομπς
Η διάσημη διαφήμιση για «the crazy ones» με σπικάζ του ίδιου
Οι 10 μεγάλες αποτυχίες του Στιβ Τζομπς
Ο Στιβ Τζομπς στη σκηνή: Ένα μοντάζ
Ο Στίβεν Κολμπέρ τον αποχαιρετά
Στο εξώφυλλο του νέου New Yorker
Μαθήματα μάρκετινγκ με βερμούδα και σανδάλια
Δες τον στα 35 του, να μιλάει για μια ώρα