Οι Κερδισμένοι Και Οι Χαμένοι Των Αμερικανικών Εκλογών

(το Νοέμβριο του 2024 έγραψα στην Καθημερινή δύο άρθρα για το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών στις ΗΠΑ: ένα για τους κερδισμένους και ένα για τους χαμένους της αναμέτρησης. Εδώ μπορείτε να τα δείτε ως ένα, ενιαίο κείμενο, όπως γράφηκε εξαρχής)

Η βούληση του λαού έλαμψε. Οι δημοσκοπήσεις απέτυχαν -πάλι- να διαβάσουν τις τάσεις που διαμορφώνουν την κοινωνία. Πλέον δεν υπάρχουν ούτε οι γκρίνιες για το αμερικανικό εκλογικό σύστημα. Μετά από οκτώ οδυνηρά, απίστευτα χρόνια, ο Τραμπ αυτή τη φορά κέρδισε (με μικρή διαφορά) και τη λαϊκή ψήφο. Ο κόσμος είδε και άκουσε όλα όσα έκανε σε αυτό το διάστημα, και τα αξιολόγησε θετικά. Αυτόνα θέλω, αποφάσισε. Η απόφαση ήταν κρυστάλλινη, εκκωφαντική. Βεβαίως, οι αποφάσεις έχουν συνέπειες. Οι ΗΠΑ δεν είναι Βέλγιο, να μην έχει σημασία ποιος κυβερνά. Η πόλωση σε εκείνη τη χώρα δεν είναι μόνο vibes, έχει από πίσω της καλά διακριτές και μεταξύ τους ασύμβατες κοσμοθεωρίες. Οπότε τώρα ο Τραμπ, ο πιο ηλικιωμένος άνθρωπος -και ο πρώτος καταδικασμένος εγκληματίας- που εκλέγεται Πρόεδρος των ΗΠΑ, επανεξελέγη. Και, αντίθετα με την προηγούμενη φορά, δεν θα έχει “σοβαρούς” και “ενήλικες” συμβούλους και συνεργάτες στο Λευκό Οίκο και στο υπουργικό συμβούλιο. Τώρα θα περιστοιχίζεται μόνο από γλείφτες, κολαούζους, κανονικούς Ναζί και αχαλίνωτους ολιγάρχες, θα έχει πολύ πιο ισχυρή λαϊκή εντολή, εμπειρία, θυμό, οργή, μίσος, περισσότερους εχθρούς, περισσότερα χρόνια στην πλάτη και ακόμα λιγότερη διανοητική διαύγεια. Ποιοι θα βγουν κερδισμένοι από αυτή την τετραετία (αν είναι τετραετία); Και ποιοι θα χάσουν; Παρακάτω θα βρείτε μια συνοπτική λίστα. Δεν είναι πλήρης (λείπουν πολλές ομάδες χαμένων, φοβάμαι) ούτε εξαντλητική στην ανάλυσή της. Αλλά είναι μια αρχή, τροφή για σκέψη, για να αρχίσουμε να χωνεύουμε, σιγά σιγά, το μέγεθος και τη σημασία αυτού που συνέβη.

Ποιοι Κερδίζουν

  1. Ο Τραμπ 

Πρώτα και πάνω απ’ όλους, ο Ντόναλντ Τραμπ. Ένας πρώην τηλεπαρουσιαστής, εξάκις χρεοκοπημένος επιχειρηματίας, ένας άνθρωπος χωρίς κανένα φίλτρο και κανένα όριο, με μηδενικές ηθικές αναστολές. Κέρδισε, πρώτα και πάνω απ’ όλα, την ελευθερία του. Γιατί νομίζετε ότι είχε λυσσάξει για να επανεκλεγεί; Για να υλοποιήσει το όραμά του για τις ΗΠΑ; Όχι βέβαια. Για να μην πάει φυλακή, πρωτίστως. Και δευτερευόντως, για να βγάλει φράγκα. Στις 26 Νοεμβρίου του 2024 ήταν προγραμματισμένη η ανακοίνωση της ποινής του για τα 34 κακουργήματα για τα οποία έχει καταδικαστεί. Υπό κανονικές συνθήκες, και αν δεν πετύχαιναν οι δικηγόροι του κι άλλες αναβολές, και αν η δικαιοσύνη λειτουργούσε τυφλή, θα έτρωγε μια κανονική, πολυετή ποινή φυλάκισης. Τώρα, σχεδόν σίγουρα η διαδικασία θα σταματήσει. Μάλλον. Κανείς δεν ξέρει.  Δεν υπάρχει προηγούμενο. Ο Τραμπ έχει ήδη συγκεντρώσει πρόστιμα εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων για απάτες και συκοφαντίες που του έχουν επιδικαστεί και έχει άλλες δύο σοβαρές ανοιχτές υποθέσεις στα δικαστήρια. Κατηγορείται για τα απόρρητα έγγραφα που είχε σουφρώσει και φυλούσε στο σπίτι του στη Φλόριντα, και για την απόπειρα κλοπής ψήφων το 2020 στη Τζόρτζια. Έχει σημασία; Για τους ψηφοφόρους, όχι, καμία. Ως προς το τι επιτρέπεται και τι προβλέπεται για τέτοιες περιπτώσεις στις δημοκρατικές ΗΠΑ η απάντηση είναι, τίποτε. Το αμερικανό πολιτικό σύστημα δεν περιλάμβανε ποτέ καμία πρόβλεψη για το ενδεχόμενο ο Πρόεδρος της χώρας να κάνει σοβαρά εγκλήματα. Θεωρείται βέβαιο ότι την επόμενη της ορκωμοσίας του, ο Τραμπ θα απολύσει τους εισαγγελείς που διευθύνουν τις υποθέσεις εναντίον του. Ακόμα κι αν στο μεταξύ καταδικαζόταν για εγκλήματα σε ομοσπονδιακό επίπεδο, θα μπορούσε να δώσει χάρη στον εαυτό του. Οι Πατέρες της αμερικανικής δημοκρατίας δεν τα είχαν προβλέψει αυτά τα ενδεχόμενα. Οπότε επιτρέπεται κανονικότατα. Ο Πρόεδρος Τραμπ, αλώβητος, θα συνεχίσει ελεύθερος και ωραίος τη ζωή του. Και θα βγάλει λεφτά. 

Στην πρώτη του θητεία, ο Ντόναλντ Τραμπ έβγαλε 160 εκατομμύρια από μπίζνες που έκανε ως εν ενεργεία Πρόεδρος. Αντίθετα με όλους τους προκατόχους του, δεν έδωσε ποτέ τα οικονομικά του στοιχεία στη δημοσιότητα και δεν αποκάλυψε ποτέ τυχόν μπλεγμένα οικονομικά συμφέροντα με άλλες χώρες, επιχειρήσεις ή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Δεν ξέρουμε πόσα χρωστάει και σε ποιούς. Κανένας δεν ενδιαφέρεται. Επίσης, δεν μετέφερε τα οικονομικά του συμφέροντα σε έναν “τυφλό λογαριασμό” κατά τη διάρκεια της θητείας του, όπως εθιμικά έκαναν όλοι οι προκατοχοί του, αλλά στα παιδιά του, διατηρώντας τον έλεγχό τους. Επίσης, κανένας δεν ενοχλήθηκε. Όπως κανείς δεν νοιάστηκε για το ότι ξένες κυβερνήσεις νοίκιαζαν δωμάτια στα ξενοδοχεία του (χωρίς να μένει κανείς εκεί) ως εξόφθαλμη μέθοδος χρηματισμού, ούτε για το ότι χρέωνε είσοδο στα άτομα της ασφάλειάς του όποτε πήγαινε να παίξει γκολφ στα δικά του γήπεδα, και το λογαριασμό τον πλήρωναν οι φορολογούμενοι. Ούτε ότι χρησιμοποιούσε τη δημοσιότητα που το έδινε η κανονική του δουλειά για να πουλάει ρολόγια, αναμνηστικά νομίσματα, NFTs, Βίβλους και αθλητικά παπούτσια, μεταξύ άλλων. Ούτε ότι έχει φτιάξει μια εταιρεία που λειτουργεί ως meme stock στο Χρηματιστήριο, η οποία πλέον είναι το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του, μολονότι το προϊόν της, το μέσο κοινωνικής δικτύωσης Truth Social (ένα ακόμα πιο ακροδεξιό αντίγραφο του Twitter) έχει ελάχιστους χρήστες και σχεδόν μηδενικά έσοδα. Καθότι κανένας δεν ενοχλείται από όλα αυτά, στη δεύτερη θητεία του ο Τραμπ θα κάνει ακόμα περισσότερα. Αλλά δεν είναι ο μόνος κερδισμένος από αυτή την ιστορία. Ποιοι άλλοι κέρδισαν; 

2. Ο Πούτιν και ο Νετανιάχου

Την ημέρα των εκλογών, μια σειρά από φάρσες για βόμβα έγιναν σε δεκάδες εκλογικά κέντρα της Τζόρτζια. Εντελώς τυχαία, οι φάρσες έγιναν όλες σε περιοχές όπου η πλειοψηφία των ψηφοφόρων είναι Δημοκρατικοί. Οι ρωσικές επιθέσεις στην εκλογική διαδικασία των ΗΠΑ δεν είναι καινούργιες, κάθε φορά το ίδιο γίνεται. Και πάντα με τον ίδιο στόχο. Στις αμερικανικές εκλογές, ο Πούτιν έχει σαφή προτίμηση. Τα συμφέροντα της Ρωσίας εξυπηρετούνται πολύ καλύτερα με τον Τραμπ στην εξουσία. Ο Τραμπ έχει δηλώσει πολλές φορές την αδυναμία που έχει στον Πούτιν προσωπικά, και την αντιπάθειά του στην παροχή στήριξης και οπλισμού στην Ουκρανία. Και, βέβαια, την απέχθειά του για το ΝΑΤΟ. Είναι πλέον καλά τεκμηριωμένο πως ο Τραμπ αντιλαμβάνεται το ΝΑΤΟ ως ένα κλαμπ στο οποίο τα μέλη πληρώνουν συνδρομές στον ιδιοκτήτη (τις ΗΠΑ) για να τους πουλάει προστασία. Το μέλλον δεν θα είναι καθόλου εύκολο για τον αγώνα που διεξάγει η Ουκρανία εδώ και πάνω από χίλιες ημέρες, αλλά και για τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες που θα αντιμετωπίσουν στη συνέχεια τις αυτοκρατορικές βλέψεις του αχαλίνωτου Ρώσου δικτάτορα. 

Αλλά δεν κέρδισε μόνο ο Πούτιν. Στην πρώτη του θητεία, ο Τραμπ μετέφερε την πρεσβεία των ΗΠΑ στο Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ. Έχει δηλώσει απεριόριστη στήριξη στον πόλεμο του Ισραήλ ενάντια στη Χαμάς και το 2024 βελτίωσε ακόμα περισσότερο τη σχέση του με το Νετανιάχου, ο οποίος τον επισκέφτηκε και στο σπίτι του εν μέσω πολέμου. Είναι, δε, πολύ πιο έξαλλος από ό,τι οι δημοκρατικοί με τον μεγαλύτερο εχθρό του Ισραήλ -το Ιράν. Αν επί Μπάιντεν υπήρχαν, τουλάχιστον, κάποιες παραινέσεις και πιέσεις προς το Ισραήλ για σύνεση και για διαπραγματεύσεις (έστω κι ανεπιτυχώς), τώρα κι αυτό τελειώνει. Ο Νετανιάχου, ένας άλλος ακροδεξιός που γατζώνεται στην εξουσία για να αποφύγει τη φυλακή, πλέον αχαλίνωτος, θα έχει την απεριόριστη στήριξη (και τα όπλα) των ΗΠΑ. Κέρδισε κι αυτός στις εκλογές. Ποιοι άλλοι; 

3. Οι Ολιγάρχες 

Στις εκλογές αυτές δεν κέρδισε μόνο ο Τραμπ και το Ρεπουμπλικανικό κόμμα. Κέρδισαν και τα οικονομικά συμφέροντα που τον στήριξαν με εκατομμύρια δολάρια και επικοινωνιακή λύσσα. Στις αναλύσεις σίγουρα θα διαβάζετε για τις κακές ελίτ που απογοήτευσαν το λαό ο οποίος αναζήτησε μια άλλη λύση και στράφηκε, που; Στο χρυσοποίκιλτο Τραμπ, στον πλουσιότερο άνθρωπο του κόσμου και σε κάμποσους άλλους δισεκατομμυριούχους ή πολυεκατομμυριούχους tech bros. Στις εκλογές κέρδισε ο Ήλον Μασκ, ο οποίος δαπάνησε πάνω από $250 εκ. για την καμπάνια του Τραμπ (ακόμα και δωροδοκώντας ψηφοφόρους), και ο οποίος έχει μετατρέψει το Twitter σε μια ακροδεξιά πλατφόρμα παραπληροφόρησης, fake news, και αλληλοϋποστήριξης για νεοναζί και incels. Τα κίνητρά του είναι επίσης διάφανα: θέλει να αποφύγει νομικές συνέπειες για τον ίδιο και τις εταιρείες του στο κοντινό μέλλον (μεταξύ άλλων, για την συνεχιζόμενη χειραγώγηση της μετοχής μιας εταιρείας του με ψεύτικες υποσχέσεις και παραπλανητικά στοιχεία) και για να εξασφαλίσει περισσότερα κρατικά συμβόλαια, από τα οποία άλλη εταιρεία του εξαρτάται. Αλλά επίσης, καθότι έχει ριζοσπαστικοποιηθεί από την ίδια του την πλατφόρμα, και από το ότι ένα από τα παιδιά του έγινε τρανς γυναίκα, θέλει και να δει να γίνεται πραγματικότητα και η ακραία ιδεοληπτική ατζέντα του, με το ξήλωμα της δημόσιας διοίκησης, την κατάργηση ολόκληρων υπουργείων, την αφαίρεση των δικαιωμάτων μειονοτήτων και ευάλωτων ομάδων και το ανελέητο κυνήγι των περισσότερων μεταναστών.

Κερδισμένος βγαίνει και ο Πιτερ Τιλ, έτερος τεχνο-ολιγάρχης, ο οποίος στήριξε τον Τραμπ από την πρώτη φορά που έβαλε υποψηφιότητα, και είναι ο άνθρωπος που χρηματοδότησε ολόκληρη την καμπάνια του υπαλλήλου του Τζέι Ντι Βανς, όταν εκείνος έβαλε υποψηφιότητα για τη Γερουσία, και τον έχει στο τσεπάκι (όπως έχει και τουλάχιστον 9 βουλευτές). Ο Τιλ είναι που τον επέβαλε στον Τραμπ για τη θέση του αντιπροέδρου, και έτσι έχει τώρα έναν υπάλληλό του μια καρδιακή προσβολή μακριά από την Προεδρία. Ο Τιλ, παρεμπιπτόντως, είναι ένας αλλόκοτος “libertarian” που πιστεύει ότι τα κράτη δεν πρέπει να έχουν καθόλου αρμοδιότητες και πως το ότι οι γυναίκες απέκτησαν το δικαίωμα ψήφου ήταν μια αρνητική εξέλιξη, και ο οποίος χρηματοδοτεί μια εκδοχή “ολυμπιακών αγώνων” στους οποίους οι αθλητές θα επιτρέπεται να ντοπάρονται και έχει αγοράσει, μεταξύ άλλων, μια τεράστια έκταση γης στη Νέα Ζηλανδία όπου κατασκευάζει ένα καταφύγιο για να πάει γλιτώσει όταν καταρρεύσει ο ανθρώπινος πολιτισμός. 

Και βέβαια, δεν είναι μόνο αυτοί. Άλλοι tech bros που ασχολούνται με τα κρυπτονομίσματα και δεν θέλουν κανενός είδους κυβερνητικές ρυθμίσεις στην “αγορά” τους, άλλοι ριζοσπαστικοποιημένοι υπερ-πλούσιοι που παθαίνουν αλλεργία με το DEI, το συνδικαλισμό ή οποιασδήποτε μορφές προστασίες για την εργασία ή ρυθμίσεις από το κράτος σε οτιδήποτε, αλλά και πιο παραδοσιακοί ολιγάρχες που ξετρελάθηκαν με τη μείωση των φόρων του κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ, και τώρα θέλουν κι άλλες. 

Σας καλώ να σκεφτείτε για λίγο αυτό. Υποτίθεται ότι ο “απλός κόσμος” που ενδιαφέρεται για “την οικονομία” ψήφισε τον εκλεκτό των δισεκατομμυριούχων που υπόσχεται ότι θα μειώσει τους φόρους των πολύ πλούσιων και των μεγάλων επιχειρήσεων, και θα επιβάλει δασμούς σε όλες τις εισαγωγές κάνοντας τη ζωή ακριβότερη για όλους τους αμερικάνους. ΟΚ. 

Επίσης, σκεφτείτε και αυτό: ο λαός που απεχθάνεται τις ελίτ, ο υποτίθεται συντηρητικός, θρησκευόμενος κόσμος του “πατρίδα θρησκεία οικογένεια”, ψήφισε τον Τραμπ επειδή του το έλεγε ο Μασκ. Δυο δισεκατομμυριούχοι που έχουν 16 παιδιά με 6 διαφορετικές γυναίκες. ΟΚ. 

Αλλά δεν είναι μόνο άνθρωποι οι κερδισμένοι από τη νίκη Τραμπ. Είναι και άλλες μορφές ζωής. 

4. H ιλαρά, οι μαγουλάδες και η τερηδόνα 

Κάτι που πολύς κόσμος ξεχνάει: η κυβέρνηση Τραμπ σχεδίασε και υλοποίησε ένα υποδειγματικό σχέδιο που έσωσε εκατομμύρια ζωές: την “Operation Warp Speed”, το πρόγραμμα χρηματοδότησης και συντονισμού του αγώνα για τη δημιουργία εμβολίου κατά της Covid. Χάρη σε αυτό το πρόγραμμα (και άλλες πρωτοβουλίες από άλλες χώρες) κατόρθωσε η ανθρωπότητα να φτιάξει καλά εμβόλια για το νέο ιό τόσο γρήγορα. Η κυβέρνηση Τραμπ το έκανε. Το ξέρατε; Μάλλον όχι. Πώς όχι; Τέτοιοι θρίαμβοι κανονικά διατρανώνονται από τους υποψηφίους που ζητούν την ψήφο του κόσμου. Αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση, μόκο. Κιχ. Κουβέντα στην προεκλογική εκστρατεία γι’ αυτή την επιτυχία. Ο Τραμπ έχει αποκυρήξει αυτό τον θρίαμβο. Γιατί; Μα επειδή το πιο πιστό και ένθερμο κομμάτι της εκλογικής του βάσης δεν τη θεωρεί καν θρίαμβο. 

Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ, μια αδιανόητη φιγούρα, διέκοψε την εκστρατεία του για την Προεδρία των ΗΠΑ και δήλωσε τη στήριξή του στον Ντόναλντ Τραμπ πριν από δυόμισι μήνες. Ποιο ήταν το αντάλλαγμα; Το Υπουργείο Υγείας. Ο Τραμπ παραδέχτηκε ότι θα τον βάλει να “κάνει ότι θέλει” με “την υγεία, τα τρόφιμα, τα φάρμακα”. Μάλλον αυτό ήταν το αντάλλαγμα. Να σας θυμίσω εδώ μια διάσημη ανάλυση που βρήκε ότι το 65% της παραπληροφόρησης, των θεωριών συνομωσίας και των fake news κατά την περίοδο της πανδημίας ξεκίνησαν ή προωθήθηκαν από 12 λογαριασμούς μεμονωμένων ανθρώπων. Αυτοί ήταν που πυροδότησαν το τσουνάμι αντιεπιστημονικής προπαγάνδας και παραπληροφόρησης που μόλυνε τόσους συναθρώπους μας και που οδήγησε σε ανυπολόγιστο αριθμό θανάτων. Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ ήταν ένας από αυτούς τους δώδεκα. Αυτός, τώρα, θα “κάνει ό,τι θέλει” με “την υγεία, τα τρόφιμα και τα φάρμακα”. 

Ο πιθανός επόμενος υπουργός υγείας των ΗΠΑ, δηλώνει στο Twitter ότι θα ξηλώσει τον εκεί ΕΟΦ, θα αφαιρέσει το φθόριο από το πόσιμο νερό, και θα επανεξετάσει το πρόγραμμα εμβολιασμών κατά των βασικών παιδικών ασθενειών. Καλά θα πάει αυτό. 

Υπάρχουν κι άλλοι που κερδίζουν από τη νίκη του Τραμπ, ασφαλώς. Οι φυλακισμένοι στασιαστές της 6ης Ιανουαρίου, στους οποίους ο Τραμπ έχει δηλώσει ότι θα δώσει χάρη. Οι ακροδεξιοί του Heritage Foundation και οι νεοναζί στο περιβάλλον του Τραμπ, που θα έχουν μια πρώτης τάξης ευκαιρία να δουν τις ακραίες ιδέες τους να γίνονται πολιτική πράξη στην ισχυρότερη δημοκρατία του κόσμου. Πολλοί κερδισμένοι υπάρχουν από αυτή την ιστορία. Αλλά υπάρχουν πολύ, πολύ περισσότεροι χαμένοι. Και περισσότερες. Συγκεκριμένα: 

Ποιοι Χάνουν

  1. Οι μετανάστες

Η ατμομηχανή της αμερικανικής οικονομίας δεν είναι τα μέταλλα, τα ορυκτά καύσιμα ή οι πρώτες ύλες, αλλά οι μετανάστες. Το ανθρώπινο δυναμικό υψηλής ή χαμηλής κατάρτισης που συρρέει στη χώρα εδώ και αιώνες, προσθέτοντας νέα μυαλά και χέρια. Αυτό είναι η Αμερική, μια δημιουργική, πολυπολιτισμική σούπα (που χτίστηκε πάνω στα πτώματα και τη γη των αυτόχθονων, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία). Όμως τα τελευταία χρόνια έχει καλλιεργηθεί από γνωστά κέντρα η πεποίηθηση ότι οι μετανάστες είναι εγκληματίες, βιαστές, κακοί άνθρωποι, μιάσματα και με “κακά γονίδια”. Κι όταν λέω “γνωστά κέντρα”, εννοώ τον Ντόναλντ Τραμπ. Αυτός τους αποκαλεί έτσι. Μαζί με τους κολαούζους του (Βανς, Μασκ, Στίβεν Μίλερ κλπ) που ανατροφοδοτούν και αναμεταδίδουν το μήνυμα -ότι, ας πούμε, οι μετανάστες “τρώνε σκύλους και γάτες”- αυτό έχει οδηγήσει το μεταναστευτικό στην κορυφή της ατζέντας, με τον ίδιο τοξικό τρόπο που αυτό έχει συμβεί βεβαίως και σε πολλές άλλες χώρες. Ένα φαινόμενο υπαρκτό, το οποίο έχει μεταβληθεί στον ιδανικό μπαμπούλα. Όντως, μεγάλοι αριθμοί μεταναστών περνούν τα διάτρητα σύνορα της χώρας με το Μεξικό -μεγαλύτεροι από ό,τι στο παρελθόν. Βεβαίως, και επί Τραμπ έμπαιναν. Ούτε αυτός μπόρεσε να σταματήσει τις ροές. Είχε υποσχεθεί να χτίσει ένα “τείχος”, το οποίο μάλιστα θα το πλήρωνε το Μεξικό. Δεν έγινε τίποτε. Τώρα ο Τραμπ υπόσχεται ότι θα “απελάσει άμεσα” δέκα εκατομμύρια “παράνομους μετανάστες”. Κάτι που, εκτός από οικονομική και κοινωνική καταστροφή (πολλοί έχουν παιδιά που έχουν γεννηθεί στις ΗΠΑ και άρα είναι αμερικανοί πολίτες), πιθανότατα είναι και πρακτικά αδύνατο. Αλλά οπωσδήποτε η ζωή όσων είναι μετανάστες ή έχουν μεταναστευτική καταγωγή στις ΗΠΑ θα γίνει χειρότερη. Μετεκλογικά έχουν κυκλοφορήσει πολλές συνεντεύξεις παράνομων μεταναστών ή παιδιών παράνομων μεταναστών (πολίτες των ΗΠΑ, εφόσον γεννήθηκαν στη χώρα) που δηλώνουν ότι ψήφισαν Τραμπ. Ακόμα και όταν οι δημοσιογράφοι τους επισημαίνουν ότι τώρα μπορεί να απελαθούν οι ίδιοι ή οι γονείς τους, μοιάζουν να βρίσκονται σε κάτι σαν άρνηση. Σε έναν παράλληλο κόσμο. Νομίζουν ότι αυτά που λέει ο Τραμπ δεν αφορούν αυτούς, τους σκληρά εργαζόμενους, ή τους τίμιους και σκληρά εργαζόμενους γονείς τους. αλλά κάποιους άλλους. 

Η πτώση τους από τα σύννεφα θα είναι σπαραξικάρδια. 

2. Οι γυναίκες 

Το 2022 το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έκρινε ότι το δικαίωμα στην άμβλωση κακώς είναι κατοχυρωμένο σε ομοσπονδιακό επίπεδο, ότι κακώς ισχύει παντού. Αυτή η νομική κατοχύρωση ίσχυε από το 1965, μετά την ιστορική απόφαση της υπόθεσης Roe vs. Wade και, παρά τις λυσσαλέες αντιδράσεις των πιο ακραία συντηρητικών και αντιδραστικών πολιτικών κέντρων στη χώρα, άντεχε, εν μέρει και επειδή η μεγάλη πλειοψηφία του λαού το στήριζε. Αυτό πάει τώρα. Κάποιες προοδευτικές πολιτείες έχουν ήδη σπεύσει να κατοχυρώσουν το δικαίωμα στην άμβλωση στα συντάγματά τους, αλλά άλλες την έχουν ήδη πρακτικά απαγορεύσει. Κι αυτό έχει ήδη συνέπειες. Γυναίκες πεθαίνουν επειδή οι γιατροί τους, σε περιπτώσεις που κατά τα άλλα εισηγούνται τον τερματισμό της κύησης για λόγους υγείας, φοβούνται να προβούν στις απαραίτητες ιατρικές πράξεις επειδή κινδυνεύουν να βρεθούν στη φυλακή. Το θέμα αυτό υποτίθεται ότι θα κινητοποιούσε την πλειοψηφία του λαού που υπερασπιζόταν τον Roe vs. Wade για να ψηφίσει σε αυτές τις εκλογές -και ιδιαίτερα τις γυναίκες. Η εικόνα γυναικών σε συντηρητικές Πολιτείες που θα ψήφιζαν Χάρις χωρίς να το πούνε στους άντρες ή τους συγγενείς τους απέκτησε χαρακτηριστικά μύθου. Τελικά δεν έγινε κάτι τέτοιο. Μολονότι πολύ περισσότερες γυναίκες ψήφισαν Χάρις, δεν ήταν αρκετό. Η εκλογή του Τραμπ τώρα εξασφαλίζει ότι δεν θα υπάρξει καμία νέα νομική πρωτοβουλία σε εθνικό επίπεδο για την επιστροφή στο status quo, και κάνει πιθανή την επιβολή νέων περιορισμών (όπως το να γίνει δυσκολότερη η πρόσβαση σε απαραίτητα φάρμακα για τις εκτρώσεις) τους οποίους η ακροδεξιά στις ΗΠΑ επεξεργάζεται και προετοιμάζει εδώ και πολύ καιρό. 

Και υπάρχει και μια άλλη παράλληλη συνέπεια. Ο Τραμπ, ο πιο αντιδημοφιλής υποψήφιος για την Προεδρία εδώ και σαράντα χρόνια, κατάφερε και κέρδισε δύο φορές εκλογές. Και τις δύο φορές, αντίπαλοί του ήταν γυναίκες. Η δεύτερη ήττα μιας εξαιρετικά καταρτισμένης και επιτυχημένης γυναίκας σε εκλογές -και μάλιστα απέναντι στον πιο ακατάλληλο υποψήφιο που έχει υπάρξει- δείχνει ότι αυτό το “γυάλινο ταβάνι” είναι ακόμα πάρα πολύ δύσκολο να σπάσει και ότι ο μισογυνισμός “κόβει” ακόμα πολλές ψήφους. Πότε θα τολμήσει αμερικανικό κόμμα να κατεβάσει ξανά υποψήφια για την Προεδρία γυναίκα; Αν θεωρήσουμε ως δεδομένο ότι θα ξαναγίνουν κάποτε εκλογές σε εκείνη τη χώρα, τουλάχιστο. Που μπορεί και να μην είναι. 

3. Η οικονομία 

Η οικονομία; Αυτό μοιάζει παράδοξο. Τα χρηματιστήρια υποδέχτηκαν την εκλογή Τραμπ με πανηγύρια. Οι ολιγάρχες και κάποιοι πλούσιοι γιορτάζουν, γιατί θεωρούν βέβαιη την περαιτέρω μείωση των φόρων τους, την αφαίρεση περιορισμών (περιβαλλοντικών, εργασιακών και άλλων) που ενοχλούσαν τα βραχυπρόθεσμα κέρδη τους, και τη γενικότερη απορρύθμιση της αγοράς. Ωστόσο, αφενός αυτά δεν πρόκειται να οδηγήσουν στην ευημερία ολόκληρου του πληθυσμού. Οι εργαζόμενοι, και ειδικά οι πιο κακοπληρωμένοι, που δεν ανήκουν σε συνδικάτα, θα υποφέρουν περισσότερο από την απορρύθμιση. Αλλά επιπλέον, όλο το μπουκέτο των προεκλογικών υποσχέσεων του Τραμπ (ραγδαία μείωση δαπανών -έως και απόλυτο ξεχαρβάλωμα- στο δημόσιο τομέα, απέλαση εργατών, ιλιγγιώδεις δασμοί στις εισαγωγές, ξεχαρβάλωμα των γιγάντιων προγραμμάτων του Μπάιντεν) δεν είναι καθόλου αναπτυξιακό. Ίσα ίσα, είναι μια συνταγή εσωστρέφειας, ακρίβειας, δημοσιονομικού εκτροχιασμού και, κυρίως, μια ελάχιστα συγκαλυμμένη στρατηγική ανοίγματος νέων ευκαιριών για ακραία, ιλιγγιώδη διαφθορά. Προς το παρόν, βέβαια, ο Τραμπ κληρονομεί από τον Μπάιντεν μια οικονομία που καλπάζει. Όλες και όλοι ξέρουμε ότι από το πρώτο δευτερόλεπτο της διακυβέρνησής του θα οικειοποιηθεί αυτό το επίτευγμα, θα το αποκαλεί δικό του. Μετά, όμως, είναι πολύ πιθανό να στραβώσουν τα πράγματα, πολύ. Μην σας τα λέω εγώ, όμως. Πηγαίνετε να τα διαβάσετε από το Τζόζεφ Στίγκλιτς.

4. Οι ελευθερίες (του λόγου, των μειονοτήτων) 

Στο νέο καθεστώς, όλα τα κινήματα υπεράσπισης δικαιωμάτων κάθε είδους θα πάνε πίσω. Η διαρκής πιπίλα της δήθεν “woke” απειλής δούλεψε και τώρα το κράτος θα είναι απέναντι στην κοινωνία των πολιτών και σε οποιαδήποτε λαϊκή πρωτοβουλία και κίνημα. Και δεν είναι μόνο αυτό. Η αμερικανική κοινωνία νοσεί. Έχει μετατραπεί σε κάτι που μοιάζει πάρα πολύ με τις βουλιαγμένες στον απολυταρχισμό κοινωνίες που περιέγραφε (εκ των υστέρων) η Χάνα Άρεντ. Για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού -την πλειοψηφία, ίσως-, αυτό που χάνεται τα τελευταία χρόνια δεν είναι χρήματα ή η ελπίδα. Είναι η εμπιστοσύνη και η αλήθεια. Οι Αμερικανίδες και οι Αμερικανοί έχουν “φτάσει στο σημείο που μπορούν ταυτόχρονα να πιστεύουν τα πάντα και τίποτε. Να θεωρούν ότι όλα είναι δυνατά, και τίποτε δεν είναι αληθινό”. Αυτή η κρίση εμπιστοσύνης που, συνακόλουθα, οδηγεί και σε μια βαθιά κρίση των θεσμών, θα κλονίσει όλες τις δομές που υπάρχουν για να προστατεύουν τα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας. 

Ο Τραμπ έχει υποσχεθεί να επιτεθεί σε όσα ΜΜΕ δεν συμπαθεί, με μηνύσεις ή και αφαιρώντας τους την άδεια. Έχει ακόμα προτείνει μια επίθεση στην κοινωνία των πολιτών, με μέτρα (καταγραφής, ελέγχων) που θυμίζουν απολυταρχικά καθεστώτα. Ταυτόχρονα, οι σημερινοί τεχνο-Γκαίμπελς εργαλειοποιούν τους αλγορίθμους τους ώστε να μεταδίδουν ακόμα πιο έντονα και ηχηρά ακροδεξιά παραπληροφόρηση, fake news και φανταστικές απειλές στα εκατομμύρια ευάλωτων ακολούθων. Πολλοί τα υποτιμούν όλα αυτά. Θεωρούν (σωστά σε κάποιο βαθμό), πως και η κοινωνία των πολιτών, και οι ελευθερίες ευάλωτων ομάδων ή της έκφρασης έβγαλαν αλώβητες την πρώτη θητεία Τραμπ. Αλλά τότε ο Τραμπ δεν είχε ακόμα συλλέξει εχθρούς. Τα μίνιονς του δεν είχαν ταυτοποιήσει αρκετά γλαφυρά τη “woke” απειλή, τα τρανς άτομα που μπαίνουν σε λάθος τουαλέτα ή τις ανύπαντρες γυναίκες με γάτες. Τότε, επίσης, ο Τραμπ δεν είχε ως σύμμαχο και κολαούζο τον Ήλον Μασκ.  

Για σκεφτείτε το: όλα όσα οι ακροδεξιοί συνομωσιολόγοι ισχυρίζονταν ότι κάνει ο Τζορτζ Σόρος στα κρυφά, τώρα τα κάνει ο Ήλον Μασκ στα φανερά. Και δεν τους πειράζει καθόλου. Ενδιαφέρον δεν είναι; 

5. Ο Τζο Μπάιντεν

Μια παρένθεση για κάτι που δεν ενδιαφέρει κανέναν, αλλά σκεφτείτε το αυτό: αν τα πράγματα είχαν πάει διαφορετικά στις εκλογές, ο Τζο Μπάιντεν θα είχε περάσει στην ιστορία ως ένας από τους πιο αποτελεσματικούς Προέδρους στην Ιστορία. Έβγαλε τις ΗΠΑ από το χάος της Covid, γλίτωσε την ύφεση, πέρασε τον πρώτο σοβαρό κλιματικό νόμο, πέρασε ένα μεγάλο αναπτυξιακό πρόγραμμα για να φέρει πίσω τη βιομηχανία και να ανοίξουν καλές δουλειές, μείωσε το κόστος των φαρμάκων και το βάρος των φοιτητικών δανείων, έριξε τον πληθωρισμό από 9% που πήγε μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία σε 2%, εξασφάλισε την ενεργειακή αυτονομία της χώρας και έριξε την ανεργία στα χαμηλότερα επίπεδα εδώ και μισό αιώνα. Και όλα αυτά, έχοντας τη Βουλή των αντιπροσώπων απέναντι. Και μετά, αποχώρησε οικειοθελώς από τη μάχη της επανεκλογής. Έπρεπε να έχει αποχωρήσει νωρίτερα; Πολλά θα μπορούσε να είχε κάνει διαφορετικά. Αλλά αν η Κάμαλα Χάρις είχε κερδίσει, θα είχε κατοχυρωθεί ως ένας σπουδαίος Πρόεδρος, ένας από τους πιο επιτυχημένους όλων των εποχών. Τώρα; Τώρα αφήνει πίσω του ένα πρόσημο απροσδόκητα αρνητικό, μια υστεροφημία κηλιδωμένη. Το βρήκα ενδιαφέρον αλλά, βέβαια, αυτό δεν έχει μεγάλη σημασία για κανέναν εκτός από τον ίδιο. Αντίθετα με το επόμενο: 

6. Η δημοκρατία

Οι περισσότεροι το παρακάμπτουν αυτό, λένε “έλα μωρέ, σιγά”, ή επικαλούνται τα μυθικά “checks and balances” του αμερικανικού πολιτικού συστήματος, ακόμα, τώρα, το 2024. Στις περισσότερες από τις συζητήσεις που γίνονται ο Τραμπ αντιμετωπίζεται ως άλλος ένας πολιτικός, και η συζήτηση για το “τι θα κάνει” γίνεται με αμιγώς πολιτικούς όρους. Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για μια απλή Προεδρική θητεία και δεν πρέπει να την προσεγγίζουμε όπως οποιαδήποτε προηγούμενη -ακόμα και η πρώτη δικιά του. Αναλαμβάνει Πρόεδρος κάποιος που δεν αναγνώρισε ποτέ το αποτέλεσμα των προηγούμενων εκλογών. Ένας καταδικασμένος εγκληματίας που έχει επανηλειμμένα δηλώσει την απέχθειά του για την ανεξαρτησία των θεσμών ή τη διάκριση των εξουσιών και θεωρεί εαυτόν υπεράνω “checks and balances”. Ο άνθρωπος που έστειλε έναν όχλο για να καταλάβει το Καπιτώλιο και να ανατρέψει το εκλογικό αποτέλεσμα, αναλαμβάνει τον έλεγχο και των τριών πυλώνων του κράτους. Και την εκτελεστική εξουσία, και τη νομοθετική (τη Γερουσία και το Κογκρέσο) και, επιπλέον, και τη δικαιοσύνη. 

Μολονότι οι περισσότεροι παρακάμπτουν τις πιο ακραίες προεκλογικές υποσχέσεις του Τραμπ, δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει ότι πλέον, αντίθετα από την προηγούμενη φορά, ο άνθρωπος αυτός περιστοιχίζεται από συμβούλους και αναλυτές οι οποίοι είναι απίστευτα ακραίοι. Το “Project 2025” του ακροδεξιού think tank Heritage Foundation είναι ένα εξαντλητικό και λεπτομερές πλάνο άλωσης του κράτους, ξήλωμα της δημόσιας διοίκησης, αφαίρεσης κάθε ίχνους κράτους πρόνοιας (ό,τι υπάρχει στις ΗΠΑ, τουλάχιστον, που δεν είναι πολύ) και αντικατάσταση όλων των κομβικών δημόσιων λειτουργών με πιστούς του καθεστώτος. Ακόμα και τα μισά από όσα προβλέπει το Project 2025 να γίνουν πραγματικότητα, το αμερικανικό κράτος θα έχει μετατραπεί σε ένα εργαλείο του τραμπικού κόμματος, σε έναν προσωπικό μηχανισμό σχεδόν απόλυτης και ανεξέλεγκτης εξουσίας. Μα, θα πει κανείς, αυτό δεν έγινε την πρώτη φορά. Μόνο που την πρώτη φορά ο Τραμπ ήταν εντελώς άσχετος. Όχι μόνο για βασικά γεωπολιτικά ή οικονομικά θέματα, αλλά και για το τι περιλαμβάνει το επάγγελμα του Προέδρου, ή για το πώς λειτουργεί η δημόσια διοίκηση. Επίσης, την πρώτη φορά είχε ενήλικες δίπλα του, που χρησιμοποιούσαν το κενό γνώσεων και ικανοτήτων που έχασκε αχανές, για να κρατήσουν τα όποια μπόσικα. Τώρα δεν υπάρχουν. Τώρα ο Τραμπ επιδιώκει να διορίσει μόνο πιστούς οπαδούς του για να κάνουν τη δουλειά, την οποία κάποιοι από αυτούς ενδέχεται να έχουν καταλάβει. Τώρα ο Τραμπ ξέρει ότι θέλει να χρησιμοποιήσει το Υπουργείο Δικαιοσύνης ως προσωπικό εργαλείο εκδίκησης για τους αντιπάλους του, και δεν θα δαπανήσει χρόνο για να βάλει πολιτικούς με προϋπηρεσία και γνώσεις για να του φέρνουν αντιρρήσεις, όπως την άλλη φορά. Τώρα η πρώτη του επιλογή για Υπουργό Δικαιοσύνης ήταν ο Ματ Γκετς, έναν από τους πιο παλαβούς και ακραίους βουλευτές στη Βουλή των Αντιπροσώπων, ο οποίος βρισκόταν υπό έλεγχο για sex trafficking και άλλες υποθέσεις από αρμόδια επιτροπή της Βουλής. Αυτή η φορά δεν θα έχει καμία σχέση με την προηγούμενη.  

Και μετά, υπάρχει και το Ανώτατο Δικαστήριο.  

Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έχει εξαιρετικά ευρείες αρμοδιότητες, τεράστια ισχύ και εννέα ισόβια μέλη. Στην πρώτη θητεία του, ο Τραμπ διόρισε τρία. Αυτή τη στιγμή, 6 μέλη είναι “συντηρητικά”, 3 “προοδευτικά”. Αυτή η σύνθεση γύρισε την προστασία στο δικαίωμα στην έκτρωση σε όλες τις ΗΠΑ, και όρισε ότι ο Πρόεδρος δεν μπορεί να διώκεται για εγκλήματα που κάνει στο πλαίσιο των καθηκόντων του, μεταξύ άλλων. Δύο από τα (συντηρητικά) μέλη του Δικαστηρίου είναι 74+ ετών. Μία προοδευτική είναι 70. Αν συναξιοδοτηθούν την ερχόμενη τετραετία, ο Τραμπ θα διορίσει τους αντικαταστάτες τους. Το Δικαστήριο θα είναι εξασφαλισμένα ακραία συντηρητικό για δεκαετίες, προσφέροντας την απαραίτητη υποστήριξη σε όποιον θέλει να ροκανίσει τις φιλελεύθερες αξίες της χώρας. 

Αυτά δεν είναι μικροπράγματα. Το ότι ένας άνθρωπος με ξεκάθαρες απολυταρχικές τάσεις και κρυστάλλινη περιφρόνηση για τους δημοκρατικούς θεσμούς έχει μεγάλο βαθμό ελέγχου πάνω σε όλους του αρμούς της εξουσίας στο αμερικανικό πολιτικό σύστημα δεν είναι αμελητέο πράγμα. Δεν γίνεται να παραγνωρίζεται σε καμία συζήτηση για τη διακυβέρνηση Τραμπ και τις συνέπειές της στις ΗΠΑ και στον κόσμο. Είναι 2024 και, αν μη τι άλλο, ξέρουμε τι έχει γίνει στο παρελθόν. Οι δημοκρατίες δεν πέφτουν μόνο με πραξικόπημα. Μπορούν να φθείρονται αργά αργά, με την στήριξη μεγάλου μέρους του λαού, με την σταδιακή διάβρωση της εμπιστοσύνης και της ποιότητας των θεσμών της. Αυτό γίνεται τώρα. Ξεκάθαρα, μπροστά σε όλο τον κόσμο. Είναι μια διαδικασία που έχει ξεκινήσει από το 2016. Δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτες. Δεν πρέπει να κλείνουμε τα μάτια στο σοβαρό ενδεχόμενο οι ΗΠΑ του 2024 να βρίσκονται στο στάδιο που βρισκόταν η Γερμανία του 1933. Και το σχέδιο να μπαίνει στην τελική του φάση. Είναι κάπως θλιβερό το ότι η μεγαλύτερη ελπίδα να αποφευχθεί αυτό το σενάριο είναι η ασχετοσύνη και η ανικανότητα των τηλεπαρουσιαστών, των γραφικών και των ακραίων λαϊκιστών που θα διορίσει ο Τραμπ για να κάνουν τη δουλειά. 

7. Εμείς  

Οι περισσότερες αναλύσεις που θα διαβάσετε αυτές τις ημέρες θα αφορούν στις επιπτώσεις της εκλογής Τραμπ σε εμάς, την Ελλάδα. Θα είναι όλες λανθασμένες. Βασικά, αυτό δεν είναι απόλυτα ακριβές. Ολόσωστες θα είναι πολλές από αυτές. Απλά θα παρακάμπτουν ένα σημαντικό παράγοντα. Πρώτα απ’ όλα, είναι αλήθεια ότι η πρώτη θητεία Τραμπ ήταν μια χαρά, αν κοιτάξει κανείς στενά τα ελληνικά συμφέροντα. Και ο υπουργός Πομπέο πολύ καλός και φιλικός με εμάς ήταν, και οι συμφωνίες γίνανε, και αυστηροί με τους Τούρκους ήτανε. Η ελληνοαμερικανική σχέση βρέθηκε στο καλύτερο σημείο της. Βεβαίως, οι σχέσεις με την Ελλάδα ή τα ελληνοτουρκικά θέματα είναι πράγματα που δεν βρίσκονται στην ατζέντα του Λευκού Οίκου. Με αυτά ασχολείται αποκλειστικά το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, οπότε είναι κρίσιμο θέμα το ποιος θα αναλάβει υπουργός εξωτερικών στις ΗΠΑ. Πομπέο πια δεν υπάρχει, και ο Μάρκο Ρούμπιο τον οποίο πρότεινε (για ξεκάρφωμα;) ο Τραμπ για τη θέση είναι μια θεωρητικά νορμάλ επιλογή, σε σύγκριση με τους άλλους παλαβούς που έχει προτείνει για άλλα υπουργεία, τουλάχιστο. Αλλά η προσέγγιση των συνεπειών μιας δεύτερης θητείας Τραμπ μέσα από το στενό πρίσμα του πώς αντιμετωπίζει το Στέιτ Ντιπάρτμεντ την Ελλάδα και τη γειτονιά μας νομίζω ότι είναι λανθασμένη. Γιατί δεν είναι μόνο αυτά που επηρεάζουν τα ελληνικά συμφέροντα. Είναι λίγο σαν να βλέπεις ένα κατεστραμμένο, κατακαμμένο αμάξι με μια ρόδα σε σχετικά καλή κατάσταση και να επικεντρώνεις στη ρόδα και να λες, εντάξει, ωραίο αμάξι. Τα ελληνικά συμφέροντα επηρεάζονται άμεσα από τη στάση των ΗΠΑ σε μια σειρά από άλλα μεγάλα θέματα. Η στάση των ΗΠΑ απέναντι στη Ρωσία, μια χώρα που είναι ο μεγαλύτερος εχθρός των ελληνικών και ευρωπαϊκών συμφερόντων, έχει μεγάλη σημασία. Η στήριξη του ΝΑΤΟ, η επιβίωση του άρθρου 5, η διατήρηση της στενής σχέσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η αποφυγή καταστροφικών δασμών ή περιορισμών στο διατλαντικό εμπόριο είναι κρίσιμα σημεία που θα μας επηρεάσουν πολύ, άμεσα -και σχεδόν σίγουρα, όπως δείχνουν τα πράγματα, σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις αρνητικά. Και βέβαια, υπάρχουν και όλα τα άλλα θέματα της λίστας. Η καταβύθιση της ισχυρότερης δημοκρατίας του κόσμου, σταθερής και διαχρονικής συμμάχου της Ελλάδας, στην απολυταρχία, σίγουρα δεν είναι προς το δικό μας συμφέρον. Κι αυτό δεν πρέπει να το παραλείπει καμία ανάλυση. 

8. Τέλος, ίσως το σημαντικότερο απ’ όλα: ο πλανήτης 

Το πρώτο πράγμα που έκανε ο Ντόναλντ Τραμπ όταν ανέλαβε Πρόεδρος, ήταν να βγάλει τις ΗΠΑ από τη Συνθήκη του Παρισιού. Σε έναν άλλο κόσμο, αυτό θα ήταν το πρώτο κριτήριο για ορθολογικούς ψηφοφόρους και το μοναδικό που θα χρειαζόταν για να επιλέξει κανείς τι θα ψηφίσει την 5η Νοεμβρίου του 2024. Ο Τραμπ εξακολουθεί να αμφισβητεί την ύπαρξη της κλιματικής αλλαγής και, όπως έκανε και στην πρώτη του θητεία, θα ξεχαρβαλώσει ό,τι υπάρχει από περιβαλλοντική προστασία στην αμερικανική νομοθεσία, και θα μπλοκάρει το θαρραλέο επενδυτικό πακέτο με κίνητρα για την ενεργειακή μετάβαση του Μπάιντεν. Δεν ζήτησε ένα δισεκατομμύριο μίζα -ανοιχτά, στα φανερά- από το πετρελαϊκό λόμπι έτσι για πλάκα. Χωρίς τις ΗΠΑ, τη χώρα που έχει εκπέμψει τα περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου στην ιστορία, το παγκόσμιο, φλέγον πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται. Και μόνο γι’ αυτό το λόγο, ο κόσμος μας τώρα είναι χειρότερος, και το μέλλον μας χωρίς καμία αμφιβολία πιο ζεστό, ασφυκτικό και δύσκολο.