Θα πω το εξής: Δεν πιστεύω ότι τα χάρτινα βιβλία είναι καταδικασμένα. Δεν είμαι της γνώμης ότι σύντομα θα πάψουν να υπάρχουν, τσαλαπατημένα από τον οδοστρωτήρα που είναι τα e-books. Δεν είμαι Λουδίτης, κάθε άλλο. Για τις εφημερίδες και τα περιοδικά πιστεύω ακριβώς το αντίθετο: Θα πάψουν να υπάρχουν. Τα επόμενα (όχι πολλά) χρόνια θα εξαφανιστούν στη συντριπτική τους πλειοψηφία, και θα μείνουν μόνο ελάχιστα για τους πολύ μεγάλους σε ηλικία. Οι υπόλοιποι θα τα θυμούνται πότε πότε με νοσταλγία, σαν τα βινύλια, και οι νεότεροι δεν θα τα θυμούνται καθόλου, σαν τα βινύλια. Ο λόγος είναι απλός: Η μονάδα της πληροφορίας στα περιοδικά και τις εφημερίδες, το μικρότερο αυτοτελές στοιχείο του λόγου δηλαδή, είναι το άρθρο. Οι εφημερίδες και τα περιοδικά είναι συλλογές από προεπιλεγμένα άρθρα τυπωμένες σε πάκους από φύλλα χαρτιού. Οι περισσότεροι τέτοιοι πάκοι που κυκλοφορούν εκεί έξω κοστίζουν λεφτά. Αυτοί είναι που θα εξαφανιστούν πρώτα.
Γιατί; Να γιατί: Τα τελευταία χρόνια η ανθρωπότητα βρήκε έναν πολύ καλύτερο τρόπο να διαβάζει άρθρα: Το Ίντερνετ. Ένα περιοδικό έχει μέσα πόσα άρθρα, τριάντα; Πενήντα; Μια εφημερίδα να έχει μέσα εκατό; Το ίντερνετ έχει μέσα του όλα τα άρθρα του κόσμου, περισσότερα άρθρα από όσα θα προλάβαινες να διαβάσεις σε όλη σου τη ζωή ακόμα κι αν δεν έκανες τίποτα άλλο απ’ το να διαβάζεις άρθρα. Και είναι διαθέσιμο από συσκευές κάθε είδους και σχήματος. Και είναι σχεδόν δωρεάν. Και κάθε μέρα που περνάει μεγαλώνει. Δεν είναι απλά καλύτερο -είναι τάξεις μεγέθους καλύτερο από τον παλιό τρόπο, γι’ αυτό ο παλιός τρόπος ανάγνωσης άρθρων σιγά σιγά θα φθίνει, όπως έφθινε ο τηλέγραφος και το βινύλιο όταν εμφανίστηκαν τρόποι καλύτεροι για να κάνει κανείς τις αντίστοιχες δουλειές.
Για τα βιβλία, όμως, δεν ισχύει το ίδιο. Γιατί στο βιβλίο η μονάδα δεν είναι ένα υποσύνολο του κειμένου, δεν είναι “ένα κεφάλαιο”. Είναι ολόκληρο το βιβλίο. Κάθε βιβλίο είναι μια αυθύπαρκτη μονάδα και έτσι ως προϊόν διατηρεί περισσότερο την αξία του. Ίντερνετ ξε-ίντερνετ, ένα βιβλίο είναι ένα βιβλίο.
Εγώ πλέον διαβάζω τα περισσότερα βιβλία μου στο Amazon Kindle, και έχω διαπιστώσει ότι είναι ένας καλύτερος τρόπος για διάβασμα. Τα βιβλία είναι σχετικά φτηνά, τα κατεβάζω ακαριαία όταν τα διαλέγω, μου επιτρέπουν εύκολα και γρήγορα να υπογραμμίζω αποσπάσματα που θέλω να θυμάμαι, και βέβαια μπορώ να τα διαβάσω σε οποιαδήποτε συσκευή έχω εύκαιρη, στο κινητό, το iPad, ακόμα και στην οθόνη του υπολογιστή. Κάθε φορά που ανοίγω το βιβλίο σε οποιαδήποτε συσκευή, δε, θυμάται πού έχω μείνει, ακόμα και αν είχα σταματήσει να το διαβάζω σε άλλη συσκευή.
Πλέον διαπιστώνω ότι με το Kindle διαβάζω πολύ περισσότερο από παλιά -σχεδόν διπλάσια βιβλία. (Όχι μόνο εγώ -υπάρχουν τεκμηριωμένα στατιστικά στοιχεία που επιβεβαιώνουν πως αυτό ισχύει για τους περισσότερους). Έχω καταλήξει λοιπόν ότι τα e-books είναι καλύτερος τρόπος να διαβάζεις βιβλία από ό,τι τα χάρτινα βιβλία.
Αλλά όχι “τάξεις μεγέθους” καλύτερος.
[motto_right]
Με ένα site, ένα λογαριασμό στο PayPal και λίγο δωρεάν μάρκετινγκ στα social media, μπορεί να γίνει κανονικός συγγραφέας χωρίς να ζητήσει την άδεια και χωρίς να πάρει την έγκριση κανενός.
[/motto_right]
Πρόσεξε: Τα χάρτινα βιβλία είναι μια χαρά τεχνολογία. Είναι σχετικά μικρά και φορητά, πολύ ευανάγνωστα, δεν χρειάζονται φόρτιση και σε τουλάχιστον ένα πράγμα υπερτερούν σαφώς των e-books: Σου επιτρέπουν να πλοηγείσαι στο κείμενο πολύ πιο εύκολα και γρήγορα με το κόλπο που λέγεται “ξεφύλλισμα”. Κατά τη γνώμη μου είναι πλέον υποδεέστερα ως μέσο διαβάσματος από τα e-books, αλλά όχι πάρα πολύ χειρότερα. Είναι, ας πούμε, 20% χειρότερα. Η τεχνολογία των e-books θα βελτιώνεται ολοένα, βεβαίως, και τα χάρτινα βιβλία, που είναι πάνω-κάτω η ίδια τεχνολογία εδώ και κοντά 600 χρόνια, θα μένουν πίσω. Αλλά δεν θα εξαφανιστούν όσο γρήγορα θα εξαφανιστούν τα περιοδικά και οι εφημερίδες, γιατί δεν είναι τόσο χειρότερα από το νέο μέσο που ήρθε να τα αντικαταστήσει. Έχουν ακόμα ζωή.
Η σημαντικότερη καινοτομία που εισάγουν τα e-books, ωστόσο, δεν έχει να κάνει με το ίδιο το τελικό προϊόν όσο με τη διαδικασία παραγωγής τους. Εκεί συμβαίνουν αυτή τη στιγμή οι πιο κοσμογονικές αλλαγές. Όπως έχει γίνει σε τόσους κλάδους στο παρελθόν, η τεχνολογία καταργεί και εδώ τους πολλούς μεσάζοντες: Ένας συγγραφέας σήμερα μπορεί να κάτσει να γράψει ένα βιβλίο μόνος του, να το μετατρέψει σε e-book μόνος του και να το πουλήσει στους αναγνώστες μόνος του απευθείας. Δεν χρειάζεται εκδότη να του το εγκρίνει, να του το τυπώσει και να το διαφημίσει, δεν χρειάζεται καν βιβλιοπωλείο να του το πουλήσει. Με ένα site, ένα λογαριασμό στο PayPal και λίγο δωρεάν μάρκετινγκ στα social media, μπορεί να γίνει κανονικός συγγραφέας χωρίς να ζητήσει την άδεια και χωρίς να πάρει την έγκριση κανενός.
Αυτή η αλλαγή είναι πολύ σημαντική. Οι συνέπειές της ακόμα δεν έχουν γίνει απολύτως αντιληπτές, καθώς βρισκόμαστε στα πρώτα στάδιά της. Βιβλιοπωλεία κλείνουν, εκδότες τραβάνε ζόρια, το μονοπώλιο του Amazon επεκτείνεται, αλλά ταυτόχρονα οι ιστορίες επιτυχίας στο self-publishing μοιάζουν μεμονωμένες εξαιρέσεις. Είναι φυσιολογικό: Πρόκειται για μια πολύ σημαντική μετάβαση και θα πάρει χρόνο. Ακόμα δεν υπάρχουν πολλά καλά εργαλεία για να φτιάχνουν επίδοξοι συγγραφείς τα βιβλία μόνοι τους με τη σωστή μορφή, και οι τρόποι πώλησης δεν είναι πάρα πολύ απλοί. Το μοντέλο που περιγράφω παραπάνω είναι εφικτό, απόλυτα ρεαλιστικό, αλλά όχι όσο εύκολο μοιάζει από την περιγραφή. Αλλά είναι θέμα χρόνου να γίνει ευκολότερο, πιο καθολικό. Σύντομα συγγραφείς θα μπορούν να προσφέρουν τα βιβλία τους σε αναγνώστες με την ίδια ευκολία που γράφουν blog posts. Προς το παρόν εστιάζουμε στις αρνητικές συνέπειες του φαινομένου, τα κλειστά βιβλιοπωλεία και τις χαμένες θέσεις εργασίας στην εκδοτική αγορά, αλλά δεν βλέπουμε τις πολύ σημαντικότερες θετικές, που θα έρθουν σύντομα: Τον εκδημοκρατισμό της γραφής.
Καθώς περνάν τα χρόνια, η ανθρωπότητα διαβάζει όλο και περισσότερο, και η ανάγκη για καλό γραπτό λόγο μεγαλώνει. Το ότι τώρα θα διαβάζουμε σε οθόνες και όχι σε χαρτί δεν έχει καμία σημασία: Το ότι διαβάζουμε όλο και περισσότερο έχει, γιατί αυτό σημαίνει αυξημένη ζήτηση και έτσι αυξημένες ευκαιρίες για δημιουργικούς ανθρώπους που έχουν μέσα τους λέξεις και που μέχρι τώρα είχαν μπροστά τους αμέτρητα αλλά απαραίτητα εμπόδια για να τις δείξουν στο κοινό. Η Τζόαν Ρόουλινγκ, λέει, πήγε σε 12 (ή σε 9, ανάλογα με την πηγή) εκδοτικούς οίκους το χειρόγραφο του Χάρι Πότερ και έφαγε πόρτα. Φαντάσου πόσοι άλλοι Χάρι Πότερ κόλλησαν στην έκτη, την έβδομή ή την ένατη χυλόπιτα και δεν πήγαν παρακάτω, και δεν εκδόθηκαν ποτέ. Σιγά σιγά αυτό αλλάζει. Και μπορεί η αλλαγή πρόσκαιρα να μοιάζει επώδυνη, αλλά είναι προφανές ότι μεσοπρόθεσμα είναι αισιόδοξη και μακροπρόθεσμα μοιάζει θαυμάσια.
Κι αυτό δεν το λέω μόνο ως συγγραφέας. Κυρίως και πρώτα απ’ όλα, το λέω ως αναγνώστης.
