H έρευνα “Τι Πιστεύουν Οι Έλληνες“, αν δεν την έχετε δει ακόμα, είναι μια μεγάλη έρευνα κοινής γνώμης με δεκάδες ερωτήσεις και εκατοντάδες μεταβλητές, στο πλαίσιο της οποίας ρωτήσαμε ένα πανελλαδικό δείγμα πολιτών για τις απόψεις τους για την Ελλάδα, την Ευρώπη, την οικονομία, τη μετανάστευση, τα ανθρώπινα δικαιώματα και πάρα πολλά άλλα σημαντικά θέματα. Μπορείτε να διαβάσετε τα πλήρη αποτελέσματα σε πολλές διαφορετικές μορφές εδώ, και μπορείτε να δείτε και τη συνοπτική (τρόπος του λέγειν) καταγραφή των αποτελεσμάτων που ετοίμασα εκεί.
Αυτές οι έρευνες πάντα μου άρεσαν. Όχι μόνο επειδή χαρτογραφούν τις αντιλήψεις των συμπολιτών μου (σε κάποιο βαθμό -δεν είναι τόσο απλό αυτό), αλλά και επειδή μου δίνουν την ευκαιρία να δω πόσοι συμφωνούν μαζί μου. Ή, μάλλον, το ανάποδο. Να δοκιμάσω με πόσους συμφωνώ εγώ. Πόσοι συμφωνούν μαζί μου στο ότι η Ελλάδα ωφελήθηκε από τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ας πούμε; Περίπου οι μισοί Έλληνες, από ό,τι αποδεικνύεται. Πόσοι συμφωνούν ότι η Ελλάδα χρειάζεται μικρότερο δημόσιο τομέα; Πάνω από 6 στους 10.
Η ιδέα για μια τέτοια έρευνα, παρεμπιπτόντως, προϋπήρξε της διαΝΕΟσις. Πριν από λίγα χρόνια είχα σκεφτεί να συγκεντρώσω μερικούς φίλους (έναν πολιτικό επιστήμονα, έναν οικονομολόγο, κάπου θα βρίσκαμε και έναν κοινωνιολόγο, αν ήταν εντελώς απαραίτητο) για να φτιάξουμε ένα τέτοιο εκτεταμένο και πολυθεματικό ερωτηματολόγιο. Στη συνέχεια θα αναζητούσα χρηματοδότηση για την υλοποίηση της τηλεφωνικής έρευνας σε κάποια πλατφόρμα crowdfunding. Αυτή ήταν η ιδέα μου. Κάπως αφελής, ιδωμένη εκ των υστέρων. Το σχέδιο δεν προχώρησε καθόλου επειδή στα τέλη του 2014 αρχίσαμε να φτιάχνουμε τη διαΝΕΟσις, και έτσι βρέθηκε ένα πολύ, πολύ καλύτερο περιβάλλον για να σχεδιαστεί ένα τέτοιο project.
Πέραν της προφανούς αξίας μιας τέτοιας έρευνας (να συγκεντρωθούν πλούσιες πληροφορίες για τις αντιλήψεις των Ελλήνων ή, μάλλον, όπως λέω και στο τέλος της σύνοψης, να καταγραφεί το “τι νομίζουν ότι πιστεύουν οι Έλληνες”), λοιπόν, υπάρχει και κάτι άλλο που μπορεί κανείς να κάνει με τα αποτελέσματά της. Να μετρήσει πόσοι συμφωνούν μαζί του. Με πόσους ανθρώπους εκεί έξω σκέφτονται το ίδιο, έχουν παρόμοιες απόψεις για τον κόσμο, αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα με τα ίδια μυαλά.
Φέτος, λοιπόν, με το που λάβαμε το πακέτο με τα data της φετινής έρευνας, έκανα ακριβώς αυτό. Μέτρησα πόσοι συμφωνούν σε πολύ μεγάλο βαθμό μαζί μου και προέκυψε ένα νούμερο, το οποίο θα σας πω παρακάτω.
Να πώς το έκανα.
Πρώτα απ’ όλα, επέλεξα κάποιες ερωτήσεις τις οποίες θεωρώ σημαντικές. Αυτό είναι το πιο κρίσιμο σημείο της διαδικασίας. Με τη λέξη “σημαντικές” δεν εννοώ απαραίτητα αυτές που αφορούν μεγάλα και κρίσιμα θέματα για τη ζωή και τον κόσμο, αλλά κυρίως αυτές που απεικονίζουν ικανοποιητικά και αντιπροσωπευτικά καλά κατοχυρωμένες προσωπικές μου απόψεις. Είναι οι ερωτήσεις στις οποίες, αν κάποιος απαντά διαφορετικά από εμένα, αυτό υποδηλώνει μια βαθιά και σημαντική πολιτική ή πολιτισμική απόσταση μεταξύ μας. Διάλεξα, λοιπόν, επτά ερωτήσεις στις οποίες οι άνθρωποι που σκέφτονται παρόμοια με εμένα (που “πιστεύουν” “τα ίδια”) θα πρέπει να απαντούν με τον ίδιο τρόπο. Εδώ θα σας βάλω τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις τους. Με μπλε βλέπετε τις απαντήσεις που επιλέγω εγώ, και δίπλα τα ποσοστά του γενικού πληθυσμού στην έρευνα “Τι Πιστεύουν Οι Έλληνες”.
1. Με ποια από τις παρακάτω φράσεις συμφωνείτε περισσότερο;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δομές και εκφράζει συμφέροντα που δεν εξυπηρετούν την Ελλάδα 47,7%
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί πρόοδο και είναι αναγκαία η παραμονή της Ελλάδας σ’ αυτήν 48,9%
2. Για εσάς προσωπικά θα ήταν καλύτερα
Να παραμείνουμε στο ευρώ 59,6%
Να επιστρέψουμε στη δραχμή 33,1%
3. Κατά τη γνώμη σας είναι σωστό τα παιδιά νόμιμων μεταναστών να λαμβάνουν άμεσα την ελληνική υπηκοότητα;
Ναι, σωστό 66,5%
Όχι, λάθος 31,8%
4. Εσείς προσωπικά πόσο εύκολα ή δύσκολα θα προσλαμβάνατε για υπάλληλο ένα άτομο αλβανικής καταγωγής;
Πολύ εύκολα & Μάλλον εύκολα 59,9%
Μάλλον δύσκολα & Πολύ δύσκολα 39,1%
5. Εσείς προσωπικά πόσο συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την υιοθεσία παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια;
Συμφωνώ και Μάλλον συμφωνώ 25,8%
Μάλλον διαφωνώ και Διαφωνώ 72,5%
6. Κατά την εκτίμησή σας
Πολλοί μουσουλμάνοι στον κόσμο συμφωνούν με τις τρομοκρατικές επιθέσεις των τζιχαντιστών 32,4%
Ελάχιστοι μουσουλμάνοι στον κόσμο συμφωνούν με τις τρομοκρατικές επιθέσεις των τζιχαντιστών 58,7%
7. Τι θεωρείτε πως είναι τα ορατά σημάδια που αφήνουν τα αεροπλάνα στον ουρανό;
Υδρατμοί 61,9%
Αέρια ψεκασμού 26,5%
Όπως αντιλαμβάνεστε, όλες αυτές οι ερωτήσεις θέτουν μια διαχωριστική γραμμή. Αν πιστεύετε ότι τα ομόφυλα ζευγάρια δεν πρέπει να έχουν το δικαίωμα να υιοθετούν παιδιά, αντιμετωπίζετε τα ανθρώπινα δικαιώματα με τρόπο ριζικά διαφορετικό από εμένα. Αν νομίζετε ότι τα αεροπλάνα μας ψεκάζουν, υπάρχει χάος μεταξύ μας. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι είστε καλύτερος ή χειρότερος. Σημαίνει πως διαφωνούμε. Όπως βλέπουμε καθημερινά στα social media, πολλοί άνθρωποι δεν το αντέχουν αυτό, δεν τους αρέσει, ή πιστεύουν ότι είναι κάτι που αλλάζει (και πολλοί το παλεύουν κάθε μέρα στα σχόλια). Εγώ δεν έχω πρόβλημα. Δεν πρόκειται ποτέ να γράψω σχόλιο κάτω από το Facebook posts σας για να σας διορθώσω. Απλά ήθελα να μετρήσω πόσοι είμαστε αλλιώς.
Οπότε, ανακεφαλαιώνοντας, εδώ έχουμε επτά ερωτήσεις στις οποίες κατά τη δικιά μου προσωπική άποψη και βιοθεωρία υπάρχει μια ξεκάθαρα σωστή και μια ξεκάθαρα λανθασμένη απάντηση. Για να βρω πόσοι είναι αυτοί που μοιάζουν μαζί μου πολύ, που δηλαδή σκέφτονται όπως εγώ σχεδόν στα πάντα, θα έπρεπε να μετρήσω πόσοι από τους ερωτηθέντες συμφωνούν μαζί μου σε όλες τις ερωτήσεις. Και στις επτά.
Αυτό το ποσοστό είναι 5,3%.
Το 5,3% των Ελλήνων ηλικίας από 17 και πάνω συμφωνούν μαζί μου και στις επτά ερωτήσεις. Καθώς αυτές καλύπτουν μια ποικιλία θεμάτων, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει πως αυτοί οι Έλληνες συμφωνούν μαζί μου και μεταξύ τους και σε πολλά άλλα πράγματα. Είναι μια συνεκτική μα τεχνητή και αυθαίρετη ομάδα, την οποία μόλις δημιούργησα. Κανένα μέλος της πλην εμού δεν γνωρίζει ότι ανήκει σ’ αυτήν. Δεν έχει καν όνομα. Αν σας λένε Χριστίνα και απαντάτε το ίδιο με εμάς σε όλες τις ερωτήσεις, μπορείτε να μας αποκαλείτε, ας πούμε, Χριστινόμυαλους. Εγώ θα τους αποκαλώ Θοδωρόμυαλους.
Είμαστε λίγο περισσότεροι από 500.000 νοματαίοι σε αυτή τη χώρα.
Θα σας πω τώρα και μια άλλη δοκιμή που έκανα. Όπως ίσως ξέρετε, κάθε Παρασκευή στέλνω ένα newsletter σε μερικούς πιστούς αναγνώστες που έχουν επιλέξει να το λαμβάνουν, για τους δικούς του λόγους ο καθένας. Το λαμβάνουν πλέον συνολικά 3.400 άτομα και πριν από λίγες εβδομάδες ζήτησα από αυτά τα άτομα μια χάρη: Να συμπληρώσουν ένα μικρό ερωτηματολόγιο επτά ερωτήσεων, αυτών ακριβώς που είδατε παραπάνω, με ακριβώς την ίδια φρασεολογία, χωρίς να ξέρουν περί τίνος πρόκειται. Ανταποκρίθηκαν 977 συνδρομητές, ένας αριθμός πάρα πολύ μεγάλος και, παραδόξως, σχετικά κοντά και στο δείγμα της πανελλαδικής έρευνας που κάναμε. Αλλά, βέβαια, αυτό ένα δείγμα καθόλου αντιπροσωπευτικό των Ελλήνων. Οι άνθρωποι αυτοί λαμβάνουν το newsletter μου, ενδιαφέρονται γι’ αυτά που γράφω και άρα θεωρητικά είναι πιθανότερο να συμφωνούν μαζί μου, ή και να ανήκουν στους Θοδωρόμυαλους. Πόσο πιθανότερο; Αυτό ήθελα να μετρήσω.
Εδώ σας βάζω τα αποτελέσματα όπως και παραπάνω, αλλά τώρα στην παρένθεση υπάρχουν τα ποσοστά των συνδρομητών.
1. Με ποια από τις παρακάτω φράσεις συμφωνείτε περισσότερο;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δομές και εκφράζει συμφέροντα που δεν εξυπηρετούν την Ελλάδα 47,7% (14%)
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί πρόοδο και είναι αναγκαία η παραμονή της Ελλάδας σ’ αυτήν 48,9% (81,3%)
2. Για εσάς προσωπικά θα ήταν καλύτερα
Να παραμείνουμε στο ευρώ 59,6% (87,2%)
Να επιστρέψουμε στη δραχμή 33,1% (7,9%)
3. Κατά τη γνώμη σας είναι σωστό τα παιδιά νόμιμων μεταναστών να λαμβάνουν άμεσα την ελληνική υπηκοότητα;
Ναι, σωστό 66,5% (82,5%)
Όχι, λάθος 31,8% (10,1%)
4. Εσείς προσωπικά πόσο εύκολα ή δύσκολα θα προσλαμβάνατε για υπάλληλο ένα άτομο αλβανικής καταγωγής;
Πολύ εύκολα & Μάλλον εύκολα 59,9% (83,4%)
Μάλλον δύσκολα & Πολύ δύσκολα 39,1% (13,3%)
5. Εσείς προσωπικά πόσο συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την υιοθεσία παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια;
Συμφωνώ και Μάλλον συμφωνώ 25,8% (71,3%)
Μάλλον διαφωνώ και Διαφωνώ 72,5% (24,2%)
6. Κατά την εκτίμησή σας
Πολλοί μουσουλμάνοι στον κόσμο συμφωνούν με τις τρομοκρατικές επιθέσεις των τζιχαντιστών 32,4% (14,4%)
Ελάχιστοι μουσουλμάνοι στον κόσμο συμφωνούν με τις τρομοκρατικές επιθέσεις των τζιχαντιστών 58,7% (72,1%)
7. Τι θεωρείτε πως είναι τα ορατά σημάδια που αφήνουν τα αεροπλάνα στον ουρανό;
Υδρατμοί 61,9% (92,3%)
Αέρια ψεκασμού 26,5% (1,4%)
Όλα τα αποτελέσματα μπορείτε να τα δείτε σ’ αυτό το φύλλο.
Το συμπέρασμα είναι προφανές: Οι δικοί μου συνδρομητές απαντούν σε εντυπωσιακά, δραματικά μεγαλύτερα ποσοστά όπως εγώ. Σε κάποιες ερωτήσεις, όπως το θέμα της υιοθεσίας από ομόφυλα ζευγάρια, πάμε κόντρα στις πεποιθήσεις της πλειοψηφίας. Σε κάθε περίπτωση, οι 977 εκ των 3400 είναι πολύ πιο κοντά στα δικά μου μυαλά, παρά στο μέσο όρο της κοινωνίας μας. Ανάμεσά τους, δε, οι Θοδωρόμυαλοι, δηλαδή οι αναγνώστες που απαντούν και στις επτά ερωτήσεις όπως εγώ, δεν είναι 5,3% όπως στο γενικό πληθυσμό αλλά 45%.
Τι σημαίνουν όλα αυτά;
Διάφορα πράγματα. Ότι οι άνθρωποι που μοιράζονται αυτές τις ιδέες είναι λίγοι, αλλά όχι αμελητέοι σε αριθμό (και, οπωσδήποτε, πολύ περισσότεροι από ό,τι φανταζόμουν). Πως η ιδέα ότι μέσα στον καταιγισμό απόψεων και ιδεών που κυκλοφορούν εκεί έξω οι άνθρωποι φτιάχνουν ιδεολογικές φούσκες στις οποίες κλείνονται αποκόπτοντας τον υπόλοιπο ακατανόητο κόσμο απ’ έξω, ποσοτικοποιείται. Νάτη η φούσκα, είναι τόσο μεγάλη. Πως η επιχειρηματολογία και η υποστήριξη ιδεών σ’ αυτό το κοινό (τους συνδρομητές που σκέφτονται ήδη τόσο παρόμοια) ενδέχεται να μην έχει πολύ μεγάλη πρακτική αξία πέραν της επιβεβαίωσης πραγμάτων που ξέρουν ήδη ή τυχόν ψυχοθεραπευτικών συνεπειών. Preaching to the choir που λένε.
Πάντως, αυτές οι ιδέες χρειάζονται περισσότερη σκέψη. Μπορεί να υπάρχουν κι άλλα συμπεράσματα εδώ.
Eγώ σας προτείνω, αν έχετε την όρεξη, να πάτε να κατεβάσετε τα data της έρευνας, να διαλέξετε τις ερωτήσεις που ενδιαφέρουν εσάς, και να ψάξετε να βρείτε πόσοι είναι οι Παντελόμυαλοι, Ηλεκτρόμυαλοι, Πετρόμυαλοι και ούτω καθ’ εξής. Πόσοι χωράνε στη δική σας φούσκα; Αν μη τι άλλο, θα τεκμηριώσετε με νούμερα ότι δεν είστε ολομόναχοι. Έχει κι αυτό μιαν αξία.
