Τι θα μας κάνουν τα ρομπότ; Τι είναι η εικονική πραγματικότητα και πώς ξέρετε ότι αυτή που ζούμε δεν είναι εικονική πραγματικότητα; Τι δουλειά έχει η τράπεζα στο κινητό μου; Και τι είναι το ΚΡΣΠΡ πώς το λένε, και τι κάνει στα γονίδιά μου;
Όλες οι απαντήσεις στο δεύτερο μέρος αυτού του αφιερώματος για τις ιδέες, τα concept και τις τεχνολογίες που μας απασχολούν περισσότερο σήμερα και που δείχνουν τι θα μας απασχολεί περισσότερο αύριο.
Robots
Εδώ έχουμε μια κατηγορία τεχνολογιών που είναι αρκετά διάσημη. Δεν χρειάζεται να σας πω εγώ τι είναι ρομπότ. Και τον Ασίμοφ σας μπορεί να έχετε διαβάσει, και τον Εξολοθρευτή τον έχετε δει, και το Wall-E, οπότε ξέρετε τι είναι. Επιπλέον, έχουμε ήδη αναφέρει πράγματα που λίγο-πολύ μπορούν να θεωρηθούν ρομπότ (τα drones), παρακάτω θα πούμε και για άλλη μια κατηγορία (τα αυτοκίνητα), ενώ έχουμε ήδη μιλήσει για την τεχνητή νοημοσύνη. Τι άλλο μένει να πει κανείς;
Κυρίως ένα πράγμα: ότι τα ρομπότ που μας έφερε η φυσιολογική τεχνολογική ανάπτυξη τελικά δεν μοιάζουν πάρα πολύ με αυτά που προέβλεπε η επιστημονική φαντασία. Αν εξαιρέσει κανείς κάποια ανθρωποειδή που έχουν δημιουργηθεί κυρίως για λόγους μάρκετινγκ, τις σκούπες και άλλα IoT αντικείμενα, τα περισσότερα και τα χρησιμότερα ρομπότ στον κόσμο μας σήμερα είναι μηχανές που συναρμολογούν ή κατασκευάζουν απλά ή περίπλοκα προϊόντα (αυτοκίνητα, καραμέλες, αλουμινένια κουτάκια, άλλα ρομπότ). Αυτά είναι τα ρομπότ της εποχής μας, μηχανές που κάνουν πρώην χειρωνακτικές δουλειές. Είναι μια πραγματικότητα αρκετά πιο πεζή από αυτή που φανταζόμασταν όταν οραματιζόμασταν «το μέλλον» κάποτε, Αλλά, από την άλλη, ποιος είχε φανταστεί τις σκούπες;
Διαβάστε για το θέμα:
Μήπως ανησυχούμε υπερβολικά για τις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις των ρομπότ στην αγορά εργασίας;
Τι θέλουν να μάθουν τα ρομπότ;
Και επίσης, αυτή η ενδιαφέρουσα συζήτηση:
[field id=”1″]
Self–Driving Cars
Πολλά ρομπότ δεν τα παίρνουμε καν χαμπάρι, αλλά αυτά εδώ θα αλλάξουν τις ζωές μας με εντελώς οφθαλμοφανείς και απτούς τρόπους και μάλιστα δεν θα αργήσουν και πάρα πολύ. Τα αυτόνομα αυτοκίνητα. Ή ρομπότ αυτοκίνητα. Ή αυτοκινούμενα αυτοκίνητα. Δεν ξέρω πως θα τα λέμε τελικά, αλλά αυτό που ξέρω είναι ότι ως ανθρωπότητα κάναμε ένα γλωσσικό έγκλημα, σπαταλήσαμε την ωραιότατη λέξη “αυτοκίνητα” σε εκείνα τα χειροκίνητα οχήματα που τα οδηγούσανε οι άνθρωποι, παρ’ όλο που δεν ήταν καθόλου “αυτοκίνητα”. Δεν πήγαιναν μόνα τους. Ετούτα εδώ που συζητάμε πηγαίνουν μόνα τους, είναι αυτοκίνητα, ετούτα θα έπρεπε να αποκαλούμε έτσι.
Τέλος πάντων.
Τα ξέρετε αυτά, οπωσδήποτε έχετε διαβάσει γι’ αυτά. Είναι τα αυτοκίνητα που έχουν μια σειρά από πολλών ειδών αισθητήρες οι οποίοι διαβάζουν το δρόμο γύρω τους και τις συνθήκες που επικρατούν πολλές χιλιάδες φορές το δευτερόλεπτο και έχουν κι ένα κομπιούτερ που παίρνει τις αποφάσεις και οδηγάει για να σας πάει στον προορισμό σας με ασφαλή και γρήγορο τρόπο. Η ιδέα είναι ότι στο κοντινό μέλλον, όταν θα οδηγούν μόνο τέτοια στους δρόμους, δεν θα υπάρχουν μποτιλιαρίσματα ή φανάρια (καθώς τα αυτοκίνητα θα μιλούν και μεταξύ τους, δεν θα συγκρούονται και θα ρυθμίζουν τις προτεραιότητες μόνα τους) και θα αλλάξει εντελώς ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε την αυτοκίνηση. Δεν θα υπάρχει λόγος να έχει ο καθένας το δικό του αυτοκίνητο -το δεύτερο μεγαλύτερο κόστος για τα περισσότερα νοικοκυριό, μετά το σπίτι-, θα μπορούμε να μετακινούμαστε με έναν γιγάντιο στόλο αυτόνομων ταξί. Θα αλλάξει ακόμα και η μορφή των πόλεων -φανταστείτε μόνο όλες αυτές τις θέσεις παρκαρίσματος που θα είναι πια περιττές.
Μπορεί να μην απέχουμε πολύ από αυτή την πραγματικότητα αλλά, βέβαια, δεν έχουμε φτάσει ακόμα εκεί. Προς το παρόν τα αυτόνομα αυτοκίνητα που έχουμε δεν είναι πάρα πολύ αυτόνομα.
Γενικά τα σημερινά αυτοκίνητα χωρίζονται σε έξι κατηγορίες ανάλογα με το πόσο “αυτόνομα” είναι (από 0 ως 5). Αν το αυτοκίνητο που οδηγείτε έχει Cruise Control, για παράδειγμα, ή αυτό το κόλπο που παρκάρει μεν μόνο του αλλά εσείς πατάτε το γκάζι, τότε είναι Level 1. To Level 2 είναι αυτό στο οποίο το αυτοκίνητο μπορεί να πάει μόνο του, αλλά ο οδηγός πρέπει να είναι έτοιμος να αναλάβει τον έλεγχο ανά πάσα στιγμή. Το Level 5 είναι αυτό στο οποίο το αυτοκίνητο δεν χρειάζεται να έχει καν τιμόνι -οδηγεί αποκλειστικά μόνο του.
Σήμερα κάποιες εταιρείες υποστηρίζουν ότι συγκεκριμένα μοντέλα τους που είναι σήμερα διαθέσιμα είναι Level 3 (Tesla, Audi και άλλα), και πολλές εταιρείες δοκιμάζουν Level 4 οχήματα (Waymo, Uber) αλλά φυσικά δεν κυκλοφορούν Level 5 οχήματα πουθενά (εκτός από πρωτότυπα designs σε εκθέσεις). Πολλοί θεωρούν ότι χρειάζονται ακόμα ένα-δυο τεχνολογικά άλματα για να φτάσουμε ως εκεί. Άλλοι είναι πιο αισιόδοξοι, πιστεύουν πως είμαστε πολύ πιο κοντά από ό,τι νομίζουμε.
Πάντως υπάρχουν ακόμα πολλά πράγματα που μπερδεύουν τους σημερινούς αισθητήρες (το χιόνι, τα πουλιά, γέφυρες, σκιές, αφρός στο δρόμο, αυτοκόλλητα στις πινακίδες) και πολλά θέματα που θα πρέπει να λυθούν πριν τετράτροχα ρομπότ ξαμοληθούν στο δρόμο. Οι δοκιμές όμως είναι ενθαρρυντικές, τα οχήματα βελτιώνονται ολοένα και όλοι αντιλαμβάνονται ότι είναι θέμα χρόνου μέχρι να αρχίσουν να οδηγούν καλύτερα από εμάς. Ελάχιστοι πιστεύουν πως τα παιδιά που γεννιούνται σήμερα θα χρειαστεί να βγάλουν δίπλωμα οδήγησης ποτέ. Κι αυτό είναι καλό πράγμα. Ξέρετε γιατί είναι καλό;
Επειδή 1,2 εκατομμύρια ζωές χάνονται κάθε χρόνο στους δρόμους του πλανήτη σε τροχαία ατυχήματα, το 96% των οποίων οφείλονται σε ανθρώπινο λάθος. Με τα ρομποταυτοκίνητα οι απώλειες δεν θα γίνουν μηδέν, τουλάχιστον όχι αμέσως, αλλά θα μειωθούν τόσο δραματικά που κάποτε -και αυτό το κάποτε πιθανότατα θα ζήσουμε για να το προλάβουμε- η ιδέα ότι οι άνθρωποι οδηγούσαν μόνοι τους μεταλλικά θηρία βάρους δύο τόνων με εκατό χιλιόμετρα την ώρα θα φαντάζει φριχτά επικίνδυνη κι παράλογη.
Διαβάστε για το θέμα:
Αυτό το white paper για το μέλλον της αυτοκίνησης.
Fintech
Εδώ έχουμε πάλι έναν όρο που δεν αντιστοιχεί σε κάτι απολύτως απτό και συγκεκριμένο, αλλά σε μια κάπως θολή κατηγορία πραγμάτων. Είναι ενδιαφέρων όρος: ουσιαστικά περιγράφει τις εταιρείες και τις τεχνολογίες που φιλοδοξούν να αλλάξουν τα πράγματα στον κλάδο των οικονομικών υπηρεσιών. Το έχουμε ξαναπεί, η τεχνολογία έχει προκαλέσει έκρηξη και αναμπουμπούλα σε πολλούς κλάδους (στις επικοινωνίες, στα ΜΜΕ, στο λιανικό εμπόριο) και αναμένεται να ανατινάξει και πολλούς άλλους, αλλά εδώ έχουμε ένα κομμάτι της παγκόσμιας οικονομίας τόσο καίριο, σημαντικό και μεγάλο, που για το δικό του “disruption” χρειάζεται μια ειδική λέξη.
Επιχειρήσεις “Fintech” λοιπόν είναι όσες χρησιμοποιούν ψηφιακά μέσα για να προσφέρουν πολύ ευκολότερα ή πολύ φτηνότερα “οικονομικές” υπηρεσίες, δηλαδή τραπεζικές/χρηματοπιστωτικές, ασφαλιστικές, επενδυτικές ή άλλες παρόμοιες. Το PayPal, για παράδειγμα, είναι μια τέτοια υπηρεσία: Επιτρέπει σε ανθρώπους να μεταφέρουν χρήματα χωρίς να μεσολαβεί τράπεζα. Συστήματα πληρωμών όπως το Μ-Pesa, το Apple Pay, το Alipay και άλλα είναι επίσης τέτοιες υπηρεσίες. Συστήματα διαχείρισης πληρωμών από επιχειρήσεις όπως η Stripe ή η Square, οnline τράπεζες όπως η Ν26 και η Atom, συστήματα διαχείρισης οικονομικών όπως η Mint, υπηρεσίες διαχείρισης κρυπτονομισμάτων όπως η Coinbase, online ασφαλιστικές εταιρείες όπως η Oscar, εταιρείες που χορηγούν μικροδάνεια όπως η Avant και η Kabbage, είναι μερικά άλλα παραδείγματα. Μπορεί να μη χρησιμοποιείτε κανένα από αυτά. Όμως οπωσδήποτε έχετε αντιληφθεί ότι κάτι έχει αλλάξει τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Πολλά από τα πράγματα που κάποτε ήταν δύσκολα ή που χρειαζόταν να στηθείτε σε μια ουρά για να κάνετε πλέον γίνονται από το κινητό σας τηλέφωνο.
Εδώ, βεβαίως, πρέπει να σημειώσει κανείς δύο πολύ σημαντικά πράγματα: Πρώτον, ότι οι τεχνολογίες που αναπτύσσονται και το όλο “disruption” στο χώρο του FinTech δεν συμβαίνει μόνο από τις πολλές νέες εταιρείες που είδαν ευκαιρία και έσπευσαν, αλλά και από τις πολλές πολύ μεγάλες εταιρείες που προϋπήρχαν στο χώρο. Η Google και το Facebook ήρθαν από αλλού και κυριάρχησαν στον χώρο των media και της διαφήμισης, η Amazon ήρθε από το πουθενά και κυριάρχησε στο λιανικό εμπόριο, αλλά στο FinTech τα πράγματα δεν έγιναν ακριβώς έτσι. Αν και συμβαίνουν ενδιαφέροντα και ελπιδοφόρα πράγματα στο χώρο, οι τράπεζες, οι ασφαλιστικές εταιρείες, η Visa κι η Mastercard δεν θα αντικατασταθούν από τα προαναφερθέντα startups, επειδή καινοτομούν και οι ίδιες και μάλιστα όχι μόνο στον τομέα των καταναλωτικών προϊόντων που ξέρουμε, αλλά και στο B2Β του κλάδου, που είναι άλλη μεγάλη υπόθεση. Ο λόγος εν μέρει είναι το δεύτερο πράγμα που αξίζει να σημειώσει κανείς: ότι η αγορά οικονομικών υπηρεσιών είναι μια ιδιαίτερα ρυθμισμένη αγορά, έχει πολλούς και πολύπλοκους κανόνες και εμπόδια, οπότε το “disruption” είναι πολύ πιο δύσκολο εκεί. Δεν μπορεί ο κάθε προγραμματιστής στο δωμάτιό του να φτιάξει ένα app για να τινάξει στον αέρα τον τρόπο που λειτουργούν οι τράπεζες. Ρωτήστε και τις online τράπεζες τι αδειοδοτήσεις έπρεπε να πάρουν για να λειτουργήσουν ως τράπεζες. Τι τράβηξε η ψυχούλα τους.
Παρ’ όλα αυτά, ο δρόμος των αλλαγών μοιάζει αναπόφευκτος και εδώ.
CRISPR
Λοιπόν, εδώ έχουμε ένα πράγμα το οποίο διαφέρει πολύ από τα υπόλοιπα επειδή δεν προέρχεται από τον κόσμο της ψηφιακής τεχνολογίας, οπότε είναι λίγο πιο δύσκολο να το εξηγήσει κανείς. Αλλά ας κάνουμε μια απόπειρα. Το CRISPR (προφέρεται “Κρίσπερ” -ωραίο όνομα για φρυγανιέρα, ή πατατάκια) είναι μια σχετικά νέα και πολυσυζητημένη μέθοδος επέμβασης και επεξεργασίας του γενετικού υλικού, πολύ ακριβέστερη και αποτελεσματικότερη από τις προηγούμενες. Κοιτάξτε να δείτε τι έγινε:
Πριν από μερικά χρόνια, επιστήμονες εντόπισαν μια αξιοσημείωτη αλληλουχία στο γενετικό υλικό κάποιων βακτηρίων, η οποία αποτελούνταν από θραύσματα DNA ιών που στο παρελθόν είχαν επιτεθεί στο βακτήριο. Το βακτήριο χρησιμοποιούσε αυτά τα κομμάτια του γενετικού του υλικού ώς “μνήμη”. Κάθε φορά που δεχόταν νέα επίθεση, αυτά τα κομμάτια ενεργοποιούνταν φτιάχνοντας RNA (το άλλο νουκλεϊκό οξύ που υπάρχει στους πυρήνες των κυττάρων, αυτό που μεταφράζει το DNA σε πρωτεΐνες) και ένα ένζυμο, το Cas9. Το RNA πήγαινε και κόλλαγε στον ιό και, αν ήταν ταίριαζε, και άρα όντως επρόκειτο για άλλη μια επίθεση από τον ίδιο ιό, τότε ερχόταν το ένυμο Cas9 και πετσόκοβε το DNA του ιού. Και πάει ο ιός. Με άλλα λόγια, τα βακτήρια θυμούνταν τους ιούς που τους είχαν επιτεθεί στο παρελθόν και χρησιμοποιούσαν το ίδιο τους το γενετικό υλικό για να τους εξουδετερώνουν στο μέλλον. Φανταστείτε το RNA ως σύστημα ταυτοποίησης και το ένζυμο σαν ψαλίδι. Τα συγκεκριμένα βακτήρια είχαν αναπτύξει έναν τρόπο να διαβάζουν το DNA των ιών, και να το κόβουν. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι αυτό ήταν ένα εξαιρετικό σύστημα κοπτοραπτικής πάνω στο DNA και, ως εκ τούτου, ένα εργαλείο το οποίο θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν με παρόμοιο τρόπο για να κόψουν συγκεκριμένες τοποθεσίες στο γενετικό υλικό οποιουδήποτε οργανισμού. Ακριβώς αυτό κάνουν εδώ και μερικά χρόνια.
Η ιδέα είναι ότι η μέθοδος αυτή, χρησιμοποιώντας και άλλα ένζυμα και με διάφορες μικρές παραλλαγές θα μπορεί να εντοπίσει και να “κόψει” προβληματικά ή ελαττωματικά σημεία του γενετικού υλικού στον πυρήνα των κυττάρων. Υπάρχουν πολλές πολύ σοβαρές ασθένειες που οφείλονται σε προβλήματα σε ένα συγκεκριμένο γονίδιο, για παράδειγμα, όπως η κυστική ίνωση και η δρεπανοκυτταρική αναιμία. Θεωρητικά, με αυτή τη μέθοδο οι επιστήμονες θα μπορούσαν να εντοπίζουν το ελαττωματικό γονίδιο και να το “κόβουν”, αντικαθιστώντας το με ένα “υγιές”. Βεβαίως, απέχουμε ακόμα αρκετά από αυτό το σημείο.
Προς το παρόν πάρα πολλές ερευνητικές ομάδες από όλο τον κόσμο δουλεύουν πυρετωδώς για να δοκιμάσουν και να τελειοποιήσουν τη μέθοδο. Άλλες αναπτύσσουν διαγνωστικές μεθόδους με βάση αυτήν, άλλες δουλεύουν πάνω στον εντοπισμό γενετικών αιτίων πιο περίπλοκων ασθενειών, όπως ο καρκίνος. Κανένας ακόμα δεν έχει ανοίξει τη συζήτηση περί γενετικής θεραπείας, καθώς αυτό είναι ένα ακανθώδες ηθικό θέμα. Βλέπετε, αν κάποιος πάει να πειράξει το DNA των σωματικών σας κυττάρων (πλην ωαρίων και σπερματοζωαρίων δηλαδή), το πολύ πολύ να σας κάνει μια μικρή ή μεγάλη ζημιά. Τίποτε δεν θα περάσει στις επόμενες γενιές. Γενετικές θεραπείες σε γενετικά κύτταρα ή σε βλαστοκύτταρα (τα πρώτα εμβρυικά κύτταρα, που έχουν τη δυνατότητα να μετατραπούν σε οποιονδήποτε ιστό στη συνέχεια), όμως, κληρονομούνται. Όταν η τεχνολογία φτάσει στο σημείο να μπορεί να κάνει τέτοιες αλλαγές, μια σοβαρή συζήτηση θα είναι απαραίτητο να γίνει.
VR
Η πρώτη φορά που φόρεσα κάσκα Virtual Reality ήταν πάνω από δέκα χρόνια πριν. Ήταν μεγάλη και βαριά, δεν χώραγε τα γυαλιά μου οπότε δεν έβλεπα πολύ καλά, και στα δέκα δευτερόλεπτα είχα ζαλιστεί τόσο πολύ που παραλίγο να σωριαστώ στο πάτωμα της έκθεσης τεχνολογίας. Ήταν μια ιδέα πολύ μπροστά από την εποχή της τότε, αλλά κοιτάχτε να δείτε τι γίνεται με τις ιδέες που είναι πολύ μπροστά από την εποχή τους: κάποια στιγμή, η εποχή τους έρχεται.
Αυτό που λέμε VR είναι οι τεχνολογίες που δίνουν τη δυνατότητα στο χρήστη να βρεθεί σε ένα πλήρως ανεπτυγμένο εναλλακτικό κόσμο χρησιμοποιώντας τουλάχιστον κάποιες από τις αισθήσεις του. Ουσιαστικά πρόκειται για ποιοτική διαφορά: αντί να βλέπεις έναν άλλο κόσμο σε ένα παράθυρο (μια οθόνη), φοράς μια κάσκα και τον βλέπεις παντού γύρω σου. Η διαφορά με το AR που είδαμε στο πρώτο μέρος είναι ότι εκείνο σου δείχνει τον πραγματικό κόσμο με επιπλέον πληροφορίες -ε, στο VR βλέπεις (και ακούς και, σε κάποιες περιπτώσεις, αισθάνεσαι) έναν εντελώς άλλο κόσμο.
Παρ’ όλο που η θεωρητική διαφορά από τους κόσμους που προβάλλονται σε οθόνες (π.χ. στα videogames) είναι μικρή, τεχνικά τα άλματα που πρέπει να γίνουν για να προβάλλει ένα μηχάνημα έναν τέτοιο κόσμο κατευθείαν στα μάτια μας ώστε να νομίζουμε ότι είμαστε εκεί είναι πάρα πολύ μεγάλα. Για παράδειγμα, οι οθόνες που θα πρέπει να είναι πολύ κοντά στα μάτια μας για να γεμίζουν το οπτικό πεδίο, θα πρέπει να δείχνουν ελαφρά διαφορετική εικόνα (για να δημιουργείται η ψευδαίσθηση του τρισδιάστατου) και η εικόνα θα πρέπει να είναι πολύ υψηλής ανάλυσης και να ανανεώνεται με εξαιρετικά υψηλή συχνότητα, αφ’ ενός για να είναι πειστικό το εφέ, και αφ’ ετέρου για να μη ζαλιζόμαστε όποτε κουνάμε το κεφάλι.
Γι’ αυτό άργησε τόσο πολύ να έρθει η εποχή του VR. Μόλις τώρα αρχίζει να γίνεται διαθέσιμο hardware αρκετά ισχυρό για να μπορέσει να φτιάξει και να προβάλλει στα μάτια μας αυτούς τους κόσμους. Θεωρητικά, ακόμα και το κινητό σας τηλέφωνο, αν το βάλετε σε μια από τις πολλές θήκες που κυκλοφορούν και τρέξετε το κατάλληλο software μπορεί να κάνει αυτή τη δουλειά. Υπάρχουν ήδη εφαρμογές από ΜΜΕ όπως οι New York Times, VR ταινιάκια και, βέβαια, παιχνίδια. Όσο βελτιώνονται οι υποδομές των δικτύων εμφανίζονται και πιο ευφάνταστες (και μελλοντικά χρησιμότερες) εφαρμογές. Ο καλύτερος τρόπος για να τα δει κανείς είναι ένα ειδικό μηχάνημα όπως το Oculus Rift (που το έχει αγοράσει το Facebook). Βεβαίως δεν έχουμε φτάσει ακόμα στο σημείο που πρέπει -ακόμα και το Oculus Rift χρειάζεται να συνδέσεις την κάσκα με ένα πολύ ισχυρό κομπιούτερ για να παίξει το εξαιρετικά απαιτητικό software. Απέχουμε ακόμα αρκετά μέχρι την εποχή που αυτή η δουλειά θα γίνεται από ένα ζευγάρι σκούρα γυαλιά.
Αλλά θα έρθει. Πλέον φαίνεται. Η εποχή έχει σχεδόν φτάσει.
Και τότε θα ανοίξει μια άλλη συζήτηση: όταν θα μπορείς να φοράς τα γυαλιά και να βρίσκεσαι σε ένα μέρος που μοιάζει σαν την έρημο Ατακάμα, ακούγεται σαν την έρημο Ατακάμα, ίσως και μυρίζει σαν την έρημο Ατακάμα, τότε γιατί να πας στην έρημο Ατακάμα; Σκεφτείτε το.
