Άλλη μια χρονιά, τελειώνει, άλλη μια σοδειά βιβλία διαβάστηκαν, άλλη μια λίστα προέκυψε, γιατί η αξιολόγηση είναι σημαντικό πράγμα και όταν θες ιδέες για να πάρεις δώρα οι λίστες βολεύουν. Φέτος, όπως θα παρατηρήσετε, η λίστα περιέχει ελάχιστη λογοτεχνία. Όχι επειδή δεν διάβασα λογοτεχνία (αφού έχουμε το Bookworm, δεν αποφεύγεται) αλλά επειδή διάβασα ασυνήθιστα πολλά και πολύ καλά non-fiction βιβλία. Τρία από αυτά τα διάβασα προετοιμαζόμενος για το μεγάλο ταξίδι στις ΗΠΑ, φανταστείτε. Μετά τη λίστα, όπως πάντα, έχουμε και “τα δικά μας”, που φέτος ήταν κάμποσα. Του χρόνου αυτά θα είναι μάλλον περισσότερα. 

Πάμε:  

10. Ken Liu – The Paper Menagerie

Αυτή είναι μια συλλογή 15 διηγημάτων από έναν κινεζοαμερικανό συγγραφέα, ο οποίος είναι και ο μεταφραστής των βιβλίων πολλών νέων Κινέζων συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας, όπως του Λιου Σισίν, που ήταν στην περυσινή λίστα. Πολύ ωραίες ευαίσθητες ιστορίες με φαντασιακό υπόβαθρο αλλά τους ανθρώπινους χαρακτήρες και τις σχέσεις ως κύριο θέμα. Όπως συνειδητοποίησα προς το τέλος της χρονιάς, μοιάζει -και ταιριάζει- πολύ με τα διηγήματα/νουβέλες της Ούρσουλα Λε Γκεν που επίσης διάβασα φέτος και για λίγο δε μπήκαν στο τοπ-10. 

9. J.D. Vance – Hillbilly Elegy 

Ετούτο το διάβασα ως προετοιμασία για το ταξίδι στις ΗΠΑ. Ήταν χρήσιμο. Περιγράφει την παραγνωρισμένη αλλά τρομερά επίκαιρη (εξαιτίας του τι ψηφίζει) ομάδα των λευκών αμερικανών που ζουν κυρίως στην περιοχή των Απαλάχιων ορέων, από το Κεντάκι και την Πενσιλβάνια μέχρι κάτω τη βόρεια Αλαμπάμα και τη Τζόρτζια. Έχουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, από τα προβλήματα πρόσβασης σε σταθερή απασχόληση μετά το κλείσιμο των βιομηχανιών, μέχρι τα μεγάλα προβλήματα αλκοολισμού και χρήσης ναρκωτικών κι από τις τις πολλές διαλυμένες οικογένειες μέχρι την ανεπαρκή εκπαίδευση. Ο συγγραφέας εκεί ζούσε, αυτό ήταν. Μας περιγράφει πώς μεγάλωσε σε αυτό το περιβάλλον, ποιοι είναι πραγματικά οι “hillbillies” που δεν είναι πάρα πολύ φτωχοί, είναι πάρα πολύ πατριώτες και ψηφίζουν Τραμπ, και πώς ο ίδιος ξέφυγε και σπούδασε στο Γέιλ, χωρίς ποτέ πάντως να απορρίψει τους δεσμούς του με αυτή την πραγματικότητα, που είναι κομμάτι της ταυτότητάς του. 

8. Juval Noah Harari – 21 Lessons for the 21st Century

Το τρίτο βιβλίο του πολύ διάσημου Ισραηλινού καθηγητή είναι σαν σύνθεση των προηγούμενων δύο. Διαβάζεται νεράκι σε σε βάζει να σκεφτείς τα πολύ σημαντικά θέματα που θα μας απασχολήσουν στο άμεσο μέλλον, από τα εργασιακά μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη. Βεβαίως, δεν είναι επιστημονικό κείμενο, και οι απόψεις του συγγραφέα μπλέκονται με τα ερευνητικά δεδομένα χωρίς να είναι σαφές τι είναι τι σε κάποια σημεία, αλλά δεν πειράζει και τόσο. Και αυτό όπως και τα Homo Deus και Sapiens είναι τροφή για σκέψη, όχι δόγμα. 

7. Michiko Kakutani – The Death of Truth

Ένα μικρό δοκίμιο της πάλαι ποτέ τρομερής βιβλιοκριτικού των New York Times. Το διάβασα σε αεροπλάνα και ξενοδοχεία και ήταν εντελώς αναπάντεχο εύρημα, η καλύτερη σύνοψη των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η δημοκρατία στην εποχή μας. Η Κακουτάνι έχει διαβάσει τα πάντα και συμπυκνώνει ό,τι έχει γραφτεί ως τώρα για το λαϊκισμό, την κρίση εμπιστοσύνης σε θεσμούς, πολιτικά συστήματα και ΜΜΕ, χωρίς να σου τρίβει στη μούρη την δικιά της αποψάρα (με την οποία όπως και να ‘χει συμφωνώ), αν και θα μπορούσε. Είναι μικρό και γρήγορο, πολύ ωραίο. 

6. Hans Rosling – Factfulness

Ετούτο είναι από αυτά τα βιβλία που μας λένε τι ωραίος που είναι ο κόσμος σήμερα και πόσο λάθος κάνουμε αν νομίζουμε ότι όλα πάνε στραβά. Αλλά το λέει με ωραίο, ορθολογικό και χαριτωμένο τρόπο, χωρίς διδακτισμό ή έπαρση. Ο Ρόσλινγκ, που έχει και πολύ ωραία TED talks αν σας ενδιαφέρει, έγραψε αυτό το βιβλίο με τo γιο του και τη νύφη του λίγο πριν πεθάνει. Είναι γεμάτο με στοιχεία και ιστορίες που δείχνουν όχι μόνο τα βασικά δεδομένα του κόσμου μας αλλά και τη σημασία της προσωπικής έρευνας, της περιέργειας και της προσωπικής ευθύνης του καθενός, να μάθει τι συμβαίνει γύρω του διαβάζοντας, ρωτώντας και αναζητώντας συνέχεια. Παρεμπιπτόντως να πω εδώ ότι το hardcover είναι πάρα πολύ ωραία έκδοση. Επίσης, έχει κυκλοφορήσει και στα ελληνικά. 

5. George Packer – The Unwinding 

Και αυτό το διάβασα για την προετοιμασία για το ταξίδι. Είναι μια χαρτογράφηση των ΗΠΑ τις τελευταίες δεκαετίες, μέσα από τις πραγματικές ιστορίες ανθρώπων. Εναλλάσσονται οι ιστορίες κυρίως τεσσάρων Αμερικανών, αλλά ενδιάμεσα υπάρχουν και μικρά κομμάτια για ιστορίες διάφορων άλλων, ακόμα και διασήμων. Η ποικιλία των ζωών, οι κοινές προκλήσεις αλλά και οι σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους και τις ευκαιρίες που τους δόθηκαν δημιουργεί συνολικά ένα αποτέλεσμα εξαιρετικό, πολύ σημαντικότερο από τις επιμέρους ιστορίες. Πάρα πολύ ωραίο το εύρημα και εξαιρετικό το βιβλίο. Το οποίο, μιας και τα λέμε όλα εδώ, μου βράχηκε στις διακοπές και φούσκωσε, και το άφηνα να λιάζεται στον καυτό ελληνικό ήλιο για μέρες, μέχρι να στεγνώσει. Τι ωραίο μέρος που είναι, αυτό στο οποίο ζούμε. 

4. Μιν Τζιν Λι – Πατσίνκο

Το μόνο βιβλίο στα ελληνικά στη λίστα, διαπιστώνω, το μόνο μυθιστόρημα, και το μόνο από τα 12 του Bookworm (κάποια, ομολογουμένως, είχαν διαβαστεί προηγούμενες χρονιές -αλλά και πάλι). Και παραλίγο να μην είχε επιλεγεί καν. Το πήρα από τη λίστα με τα βιβλία που μας στέλνουν μόνο και μόνο επειδή είναι πάρα πολύ ωραίο το σχήμα του, βαρύ και στιβαρό, με ωραίο χαρτί και πολύ όμορφο εξώφυλλο, οπότε είπα να το ξεφυλλίσω για λίγο. Τρεις ημέρες αργότερα το τελείωσα, διαβάζοντας σε κάθε ελεύθερο τρίλεπτο. Είναι η ιστορία τεσσάρων γενεών Κορεατών μεταναστών στην Ιαπωνία. Unputdownable, που λένε. 

3. Matthew Desmond – Evicted

Το τρίτο βιβλίο που διάβασα για να μάθω περισσότερα για τις σύγχρονες ΗΠΑ ήταν αυτό, αλλά μου έμαθε πολύ περισσότερα. Ο δημοσιογράφος που το έγραψε έζησε για πολύ καιρό με αληθινά φτωχούς Αμερικανούς στο Μιλγούκι, θέλοντας να μελετήσει το φαινόμενο των εξώσεων στις φτηνότερες, φτωχότερες περιοχές της πόλης. Το αποτέλεσμα δεν έχει σχέση με real estate. Είναι μια μελέτη πάνω στη φτώχεια και μια απεικόνιση ενός κόσμου που δεν έχει ποτέ καμία ευκαιρία να γλιτώσει από τον αέναο κύκλο της ανέχειας. Είναι σκληρό, σπαρακτικό και ανθρώπινο. Απαραίτητο. 

2. Dave Eggers – The Monk of Mokha

Κι ετούτο ήταν ένα αναπάντεχο διαμάντι. Η αληθινή ιστορία ενός μετανάστη από την Υεμένη στο Σαν Φρανσίσκο που, χωρίς να ξέρει τίποτε από καφέ, αποφάσισε να στήσει μια επιχείρηση εισαγωγής υψηλής ποιότητας καφέ από την πατρίδα του. Βεβαίως, εκεί απάνω που είχε αυτή την ιδέα, στην Υεμένη ξέσπασε ο πόλεμος. Η ιστορία είναι συναρπαστική, και δεν έχει καμία σημασία το ότι είναι και αληθινή. Διαβάζεται σαν μυθιστόρημα. 

1. Robert A. Caro – The Path To Power

Το καλύτερο μέρος της βιογραφίας του Λίντον Τζόνσον που γράφει ο αμερικανός δημοσιογράφος Ρόμπερτ Κάρο εδώ και σαράντα χρόνια είναι το τέταρτο. Το είχα διαβάσει παλαιότερα αυτό. Φέτος διάβασα (ή, πιο σωστά, άκουσα σε audiobook) και τα τρία άλλα μέρη. Πολλοί λένε ότι το καλύτερο είναι το τρίτο, που περιγράφει τη θητεία του (και την κυριαρχία του πάνω) στη Γερουσία. Μπορεί όντως να είναι το ουσιαστικότερο, αν είστε κάπως άρρωστος με τις λεπτομέρειες της πολιτικής. Ωραίο ήταν και το δεύτερο, όπου βλέπει κανείς πόσο απατεώνας και παλιάνθρωπος ήταν ο Λίντον Τζόνσον, τις πιο σκοτεινές του στιγμές, πώς έβγαλε λεφτά όταν τον ξέβρασε η πολιτική, πώς έκλεψε τις εκλογές όταν θέλησε να ξανατρυπώσει. Αλλά εγώ εδώ επιλέγω το πρώτο. Δεν είναι μόνο η εξιστόρηση των νεανικών χρόνων του (ποιος νοιάζεται) αλλά κυρίως η χαρτογράφηση μιας αλλόκοτης, άγριας χώρας που δαμάστηκε από αλλόκοτους, περίεργους ανθρώπους. Για να φανταστείτε, το αντικείμενο του βιβλίου (ο Λίντον Τζόνσον) δεν εμφανίζεται παρά μόνο μετά τις πρώτες 5 ώρες του audiobook. Εξαιρετικό. 

Τα δικά μας

Εφέτος κυκλοφόρησαν και μερικά βιβλία άλλα, στα οποία οικογενειακώς ή επαγγελματικώς βάλαμε ένα χεράκι και τα οποία σας προτείνω ως δώρα για ανθρώπους που συμπαθείτε. 

Στη διαΝΕΟσις βγάλαμε την “Επόμενη Ευρώπη”, μια συλλογή κειμένων για το μέλλον της Ε.Ε., τα οποία γράφτηκαν ειδικά για εμάς από πολύ σημαντικούς και γνώστες. Την επιμελήθηκα και μπορώ να σας πω ότι καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της κουβέντας που γίνεται διεθνώς για το θέμα, και μάλιστα από διάφορες οπτικές γωνίες. Εδώ μπορείτε να διαβάσετε την εισαγωγή μου κι εδώ το κείμενο του Γιούνκερ. 

Ο “Γρίφος των 100 Χρόνων” είναι πολύ διαφορετικό βιβλίο. Είναι, βασικά, ένα βιβλίο σχεδόν-αυτοβελτίωσης,καθώς εξηγεί μεν πώς θα αλλάξουν τα πάντα στον τρόπο που εργαζόμαστε, εκπαιδευόμαστε και συνταξιοδοτούμαστε στο κοντινό μέλλον, αλλά επιπλέον περιέχει συγκεκριμένες συμβουλές και σενάρια για το πώς θα προσαρμόσουμε τη ζωή μας για να ανταπεξέλθουμε. Οι συμβουλές απευθύνονται και στα κράτη και τις επιχειρήσεις, που πρέπει να αλλάξουν άρδην, αλλά και στους μεμονωμένους πολίτες, στον καθένα μας. Γι’ αυτό το βιβλίο δεν έκανα τίποτε, μόνο τις διαπραγματεύσεις για τα δικαιώματα και ενέκρινα και το εξώφυλλο. Θα σας αρέσει. Εδώ μπορείτε να διαβάσετε το επίμετρο του Πλάτωνα Τήνιου. 

Αν, δε, ψάχνετε μιαν εναλλακτική στις παραδοσιακές πριγκίπισσες των παραμυθιών, ώστε τα μικρά αγόρια και κορίτσια της ζωής σας να αποδομήσουν καθιερωμένα τοξικά στερεότυπα από νωρίς, όριστε. Η “Πριγκίπισσα Αθηνά” της Στέλλας Κάσδαγλη, με τα σκίτσα του Τόμεκ Γιοβάνη, είναι μια αλλιώτικη πριγκίπισσα που ψάχνει να βρει μια δουλειά να κάνει γιατί δεν μπορεί να κάθεται, που συνειδητοποιεί ότι δεν χρειάζεται σώνει και καλά να είναι όμορφη και που απορρίπτει υποχρεωτικούς “πρίγκιπες” καθώς δεν της είναι καθόλου απαραίτητοι. Κυκλοφορούν τα τρία πρώτα βιβλία της σειράς (θα βγουν άλλα δύο το 2019) από τις εκδόσεις Πατάκη. Προτείνω να αρχίσετε από το φούξια. Ούτε σ’ αυτό έκανα τίποτε. 

Τέλος, η δική μου νουβέλα που έγραψα για ένα project του Αεροδρομίου της Αθήνας το 2017 κυκλοφορεί από τα τέλη της προηγούμενης χρονιάς σε e-book (τόσο τέλη, που ήταν σχεδόν φέτος, οπότε μετράει) αν θέλετε να την κατεβάσετε και εφόσον σας αρέσουν τα σύντομα αστυνομικά μυστήρια. 

Καλό διάβασμα και καλό 2019 σε όλους. 

Και μερικά λινξ

Τα 5 καλύτερα βιβλία που διάβασα το 2017 
Τα 5 καλύτερα βιβλία που διάβασα το 2016 
10 βιβλία που θέλω να διαβάσω τώρα και που πιθανότατα δεν θα τελειώσω ποτέ